1. Maliyyə nəzarətinin mahiyyəti

5.Auditor nəzarətinin mahiyyəti.

İqtisadi fəaliyyətə cəlb edilmiş təsərrufat subyektlərinin hamısı olkə

daxilində, həm də beynəlxalq miqyasda coxolculu munasibətlər qurur,

əlaqələrini genişləndirirlər. Belə bir məqamda muəssisələrin maliyyə vəziyyətinin

obyektiv və əsaslı şəkildə qiymətləndirilməsi zərurəti xeyli

aktuallaşır. Bu, bazar iqtisadiyyatı şəraitində auditorların və auditor təsisatlarının

yerinə yetirdikləri ən muhum vəzifələrdən biridir.

Dovlət qulluqçuları olmadan tam mustəqil fəaliyyət gostərən auditorlar

maliyyə, ucot və nəzarət sahəsində yuksəkixtisaslı mutəxəssis,

muhasib-mufəttişlərdir. Auditor xidməti, yaxud qısaca desək, audit iki

novə bolunur: firmadaxili və xarici auditlər.

Firmadaxili auditi firmaların (şirkətlərin), onların filiallarının rəhbərliyi

səviyyəsində fəaliyyət gostərən auditor xidmətləri həyata kecirir.

Onların əsas işi muəssisələrin maliyyə və təsərrufat fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi

ucun qəbul edilən idarəcilik qərarlarının səmərəsinin, nəticə

etibarilə rentabelliliyinin və gəlirliliyinin artırılmasına yonəlmişdir. İllik

hesabat hazırlanarkən muhasibat ucotunun qaydalarına və prinsiplərinə

necə əməl edilməsinin yoxlanılması, xarici auditorların maliyyə strategiyasına

dair təkliflərinin, tovsiyələrinin araşdırılması, maliyyə informasiyasının

dəqiqliyinin, motəbərliyinin, operativliyinin yoxlanılması onun

vəzifələri sırasına daxildir.

Xarici auditi xususi auditor firmaları dovlət vergi orqanları və başqa

qurumlarla, eləcə də banklarla, xarici tərəfdaşlarla, səhmdarlarla, sığorta

birlikləri ilə və s. bağlanan muqavilələr əsasında həyata kecirirlər.

Bazar iqtisadiyyatı olkələrinin hamısında auditor xidmətləri fəaliy9

yət gostərir. Bu xidmət sahəsinin ən muhum işgörmə amili muvafiq huquqi

bazanın olmasıdır. Auditor fəaliyyətini tənzimləyən əsas huquqi sənəd

bir cox olkələrdə, o cumlədən Azərbaycan Respublikasında qəbul

edilmiş auditor xidməti haqqında qanundur. Bu direktiv sənəd auditor

xidmətinin təşkilinin və gercəkləşdirilməsinin huququ əsaslarını, auditorların

funksiyalarını, huquq və vəzifələrini muəyyən edir, mulkiyyətcilərin

əmlak hüquqlarını qorumalı olan mustəqil maliyyə nəzarəti

sisteminin yaradılmasını nəzərdə tutur. Auditor xidməti ilə bağlı munasibətlər

auditor xidmətləri haqqında qanunla, habelə ayrı-ayrı olkələrin

digər qanunvericilik aktları ilə, beynəlxalq muqavilə və sazişlərlə

tənzimlənir.