1. marketing va uni rivojlanishining asosiy bosqichlari ulgurji savdo

12-masala 
Firmangiz tovarining 3 ta daromad tahlilini o‘tkazing. 
13-masala 
Firmangizning tovar nomenklaturasiga kenglik va chuqurligi, muvofiqligi garmoniya nuqtayi 
nazaridan xarakterlang. 
14-masala 
“Procter and Gamble” nomenklaturasi bo‘yicha tanlash misolida qayd qiling.Tovar 
nomenklaturasining kengligi 6 ta assortiment guruhi bo‘yicha keltirilgan (haqiqatda korporatsiyada 
tovar assortiment guruhi keng miqyosda). 
-to‘yinganlik (24 ta tovar nomi); 
- chuqurligi (masalan: “krest” tish yuvish pastasi 3 xil qadoqlash, 2 xil oddiy va mentol), ya’ni taklif 
chuqurligi 6 ga teng. Tovar assortimentini optimallashtirish bo‘yicha o‘z takliflaringizni bildiring 
Firmangizning tovar nomenklaturasini tovarning bozor yoshi, uning elementlari nuqtayi nazaridan 
tavsiflab bering. 
O‘z firmangizning “bolalar”, “yulduzlar”, “sog‘in sigirlar”, “itlar” matritsasini tahlil qiling. 

---

15-masala 
O‘z mahsulotingizga tovar belgisini yarating. Eslab qolish oddiyligi, firma faoliyati profiliga to‘g‘ri 
keladigan va originalligi nuqtayi nazaridan tahlil qiling. 
16-masala 
O‘z firmangiz tovarlarining qadoqlash (upakovkasi)ni aytib bering. 
17-masala 
Quyidagi tovarlarni 3 darajali tahlilini o‘tkazing. 
•
krem, “Dansova” detektivi, kinoteatrda film. 
•
yumshoq mebel, zamonaviy tufli, avtomat kir yuvish mashinasi. 
Muammoli vaziyatlar
1.
Amaliy marketingning kritik yondashuviga ko‘ra iste’molchilarning ehtiyojlarini qondirish 
uchun minimal kerak bo‘ladigan tovarlarni marketing sotib olishga undaydi. Ushbu fikrga 
o‘z munosabatingizni bildiring. 
2.
Bir kun Yuliy Sezar Rimlik mehmonlarni kutib olish uchun o‘z oshpazi Klodiyga 
mehmonlarni hayratga soladigan taom tayyorlashini buyurdi. Tushlik vaqtida oshpaz bir 
uyum qisqichbaqalarni mehmonlarga taqdim etdi. Ammo mehmonlar tayyorlangan taomning 
hech qanchalik hayratomuz emas ekanligini bildirdilar. Shunda oshpaz mehmonlarga 
yuzlanib qisqichbaqalar qaynatib pishirilgan bo‘lsada ular qimirlayotganligini ko‘rsatdi va 
rimlik mehmonlarni hayratga soldi. Mehmonlarni kuzatib Yuriy Sezar Klodiydan bunga 
qanday erishganlik sirini so‘radi. Klodiy esa bu juda oddiy shunchaki, pishgan 
qisqichbaqalar orasiga bitta tirik qisqichbaqani qo‘yib yuborganligi va u qimirlashi bilan 
qolganlarini ham qimirlatishini tushuntirdi. 

---

Rivoyatdagi tirik qisqichbaqa singari bozor iqtisodiyoti sharoitida marketing ham o‘zi harakatlanib 
bozorni ham harakatlantirishini tushuntirib bering. 
3.
Janubiy Afrika aholisi uchun Brazilyada Oyoq kiyimlar islab chiqarish fabrikasini qurish 
oldidan 2 ta marketolog tadqiqot o‘kazish uchun yuborildi. 2 ta marketolog 2 xil fikr bilan 
qaytdi. 
1-marketolog: oyoq kiyimlar fabrikasuini tezda qurish zarurligini aytdi. 
2- marketolog: oyoq kiyimlar fabrikasini qurish shart emasligini aytdi. 
Sizning fikringiz qanday? Qaysi marketologning fikri to‘g‘ri? 
4.Quyidagi firmalarning faoliyati marketingning qaysi konsepsiyasiga asoslangan? 
“Viktoriya” firmasi erkaklar kiyimlarini tikish bilan shug‘ullanadi. Yangi modellarini yaratish uchun 
firma bozor talabiga asoslanadi. 
Savdo tarmog‘iga mebel fabrikasi arzon, qulay, sifatli mebellarni ishlab chiqaradi va keng 
assortimentda taqdim etadi. 
“Zebra firmasi” kanselyariya mahsulotlarini ishlab chiqaradi. Faoliyat ko‘rsatayotgan bozor talabini 
o‘rganmasdan tovar harakatining agressiv shakliga mo‘ljal olib mahsulot yaratadi. 
“Elektron” kompaniyasi elektron, maishiy tovar ishlab chiqarishda tovar zamonaviyligiga e’tibor 
qaratadi. Ular firmani boshqarishda o‘zining tovariga mavjud talabni o‘rganmasdan urg‘uni tovar 
siyosatiga qaratadilar. 
“Jamiyat” qurilish kompaniyasi faqat mazkur shaharda ro‘yxatdan o‘tgan ishchi xodimlarni ishga 
qabul qiladi. 
Sizning kompaniyangiz marketingni tashkil etishda qanday konseptual yondashuv bilan boshqaradi? 
5.
Quyidagi holatlarda marketing axborotining qanday turi zarur? Ularni qaysi manbalardan 
olish mumkin? 
Bolalar o‘yinchoqlari zavodi o‘yinchoqlarni sotib olishda otaonalarning qarorlariga bolalarning 
ta’siri darajasini o‘rganish. 
Tez rivojlanayotgan Chirchiq shahrida yangi kafeni joylashtirish imkoniyatini o‘ylab ko‘rmoqda. 

---

Toshkent viloyati Moliya-iqtisodiyot kolleji korxona va tashkilotlarga uning bitiruvchilari qanchalik 
kerakligini aniqlamoqda. 
5.
Sizning o‘quv yurtingizga qo‘shni yangi pitseriyani ochishni o‘ylab yurgan tadbirkor duch 
kelishi mumkin bo‘lgan raqobatchilarning to‘rtta turi haqida aytib bering! 
Nima uchun u ko‘proq pitsa sotilishiga to‘sqinlik qilishi mumkin? 
5.
Yarim tayyor mahsulot ishlab chiqaruvchi O‘zbekistonning oziqovqat sa’noati 
kompaniyalarining muvaffaqiyatiga mikromuhitining qanday tendensiyalari ta’sir ko‘rsatishi 
mumkin? 
6.
Jamiyatni atrof-muhitning holati ko‘proq bezovta qilmoqda. Plastik qadoqlardan 
foydalanayotgan korxonalarning faoliyatiga ushbu holat qanday ta’sir ko‘rsatishini 
tushuntirib bering. 
7.
“Kitoblar dunyosi” do‘koniga tashrif buyurganlardan necha foyizi xarid qilganligini 
baholash zarur. Shunday sharoitda ma’lumot to‘plashning qanday usulidan foydalanish 
mumkin? 
8.
O‘z firmangizning mikro muhitini tariflab bering! 
9.
Sizning firmangiz mikro muhit omillarining o‘zgarishini qanday qabul qilganligini (ta’sirini) 
ko‘rsating. 
10.
Sizning firmangiz duch kelgan raqobatchilar guruhi haqida aytib bering. 
11.
Sizning firmangiz ishtirokchi bo‘lgan bozordagi talabning holatini baholang. 
12.
Firmangiz mahsulotlarining potensial iste’molchilarini qanday qilib rag‘batlantirishingizni 
ayting. 
13.
Sizning firmangiz raqobat kurashida (bozor ulushiga bo‘g‘liq holda) qanday o‘rin tutadi? 
14.
Segmentatsiya yordamida firma qanday maqsadga erishadi? 
15.
Korxona tomonidan segmentatsiyaning aniq belgilarini tanlash nimaga bog‘liq? 
16.
Qanday tovarni ishlab chiqaruvchilar nodifferensial marketingga amal qilishi kerak va ular 
nima uchun tejamkor hisoblanadilar? 
17.
Nima sababdan konsentrlangan marketing tavakkalchilikni oshirish bilan bog‘liq? Siz ushbu 
strategiyani qo‘llovchi firma tomonidan risklarni pasaytirishga qanday maslahat berasiz? 
18.
Firma uchun bozor segmenti jozibadorligini baholash mezonlarini aytib bering. 

---

19.
Nima sababdan marketing bozor segmentatsiyasini va maqsadli bozorni tanlashni taqozo 
etadi? 
20.
“Yevro spor tplus” firmaning yillik daromadi -10.000.000 $, xarajatlari esa 5.000.000 $. Bu 
firmaning rentabellik darajasini toping va izohlang. 
21.
Siz marketing bo‘limi boshlig‘isiz, tovarlaringiz yaxshi sotilmayapti. Buni oldini olish 
maqsadida siz reklamadan foydalanishingiz kerak. Bu vaziyatda reklamaning qaysi turidan 
foydalanish maqsadga muvofiq, deb o‘ylaysiz va nima uchun? 
24.“Nilufar” firmasi bankrotga uchrash arafasida. Bankrotlikdan qutulishning bitta yo‘li davlatdan 
dotatsiya olishdir. Lekin davlat dotatsiyani 3 oydan keyin bera oladi. Vaqt juda oz. Bunday 
vaziyatda siz rahbar sifatida qanday ish tutasiz? 
25.
Sizning kompaniyangiz yaqinda ish boshladi. Mahsulot ma’lum muddat bozorda yaxshi 
sotildi. Vaqt o‘tishi bilan shu bozorda sizning mahsulotlaringizga bo‘lgan talab keskin tushib 
ketdi. Bunday vaziyatda menejer sifatida qanday yo‘l tutishingiz kerak? 
26.
Sizning kompaniyangiz xizmat ko‘rsatuvchi kompaniya hisoblanadi. Vaqt o‘tishi bilan 
kompaniyangiz o‘z mijozlarini yo‘qota boshladi. Bunga xodimlaringizni barchasi malakali 
bo‘lishiga qaramasdan, ularning mijozga yomon xizmat ko‘rsatayotganligi sabab bo‘ldi. 
Mijozlar sonini ko‘paytirish uchun qanday chora-tadbirlar ko‘rish kerak?