1-ma’ruza: 1-sinf “atrofimizdagi olam darsligi bilan tanishish va tahlil. (2soat) Reja

2-Reja: 1-sinf “Atrofimizdagi olam’’ darsligi bilan ishlash metodikasi.
1- sinf o‘quvchilai birinchi mashg‘ulotdanoq kuzatish, ekskursiya, sayr, ajoyib odamlar bilan uchrashuvlar vositasida atrof olam bilan tanishdan boshlaydilar. Ular hali o‘qish va yozishni bilmasliklari tufayli atrof olamni kuzatish uchun topshiriqni o‘qituvchidan og‘zaki shaklda oladilar. “Atrofimizdagi olam’’ kitobidagi topshiriqlarni han birinchi sinf o‘quvchilari o‘qituvchi rahbarligida bajaradilar. O‘qituvchiga yordam sifatida “Atrof olam bilan tanishish) metodik qo‘llanmasi nashr qilingan, unda mashg‘ulotlar va tantanali sanalarga bag‘ishlangan ertaliklaming namunaviy ishlanmalari, shuningdek, o‘quvchilar bilan ishlash uchun qo‘shimch; material hamda o‘qituvchi uchun ma’lumotli material keltirilgan metodik qo‘llanmada O‘zbekistonning o‘simlik va hayvono dunyosini aks ettiruvchi 16 ta rangli jadval ham berilgan. Ish jarayonida o‘qituvchi bolalar oldiga, ularning mashg‘ulo o‘tkazilgandan keyin o‘zlashtirganliklarini aniqlashga imkoi beradigan savollarni qo‘yadi. “O‘qish kitobi’’ orqali bolalar har xil turdagi mustaqil mashg‘ulotlami bajaradilar.
Darslikning mazmuni dasturning asosiy mavzulariniak ettiradi, lekin material mavzular bo‘yicha emas, balki yil fasllai bo‘yicha, umumrivojlantiruvchi material hamda bayram sanalarin hisobga olgan holda guruhlashtirilgan. Darslikda metodik tavsiyalar ilova qilingan, ularda rasmlar bilan ishlash uchun topshiriqlar keltirilgan. Kitobda kompleks tarbiyaninj asosiy vazifalari aks ettirilgan. Bular odamlar mehnati, bizninj o‘lkamiz, oila, bizning vatanimiz va boshqa mavzulardir. Darslikning asosiy mavzu yo‘nalishi — odamning tabiat bilan o‘zaro aloqalari, odam mehnatining tabiatdagi ahamiyati, tabiatda o‘zini tutish qoidalaridir.
Darslikdagi ishlar o‘quvchilar faoliyatining ushbu turlarini nazarda tutadi:
1. O‘qituvchining topshirig‘iga muvofiq rasmlar tanlash.
Chunonchi, 5-sahifada topshiriq berilgan: “Rasmni ко‘ring. Qaysi rasmda o‘quvchi qo‘lini tog‘ri ko‘targan?’’ Alternativ (qaramaqarshi) topshiriqlarning kiritilishi bolalarning bir necha variantlardan to‘g‘risini tanlab olishlari uchun zarurdir, bunday ishlar topshiriqni murakkablashtiradi, unga qiziqishni oshiradi va boshqa sahifalarga qarang). Pastda har qaysi rasmga doiracha chizilgan. Agar suratdagi vaziyat bolalar ishining to‘g‘riligini aks ettirsa, doiracha yashil qalam bilan bo‘yab qo‘yiladi.
2. Rasmlarning munosabatdoshligi. “Rasmlarni qarab chiq. Bu barglar qaysi daraxt va butalarniki’’?
Barg va unga tegishli mevalar yonidagi doirachalarni bir xil rang bilan bo‘yash shunga o‘xshash topshiriq bor.
3. Jarayonlaming izchilligini aniqlash. 22-sahifadagi topshiriq esa quyidagicha: “Rasmni qarab chiq. Unda qanday predmetlar aks ettirilgan? Svetoforning qaysi signali yonyapti? Maktab o‘quvchilarining yo‘lini strelka (ko‘rsatkich) bilan ko‘rsat’’.
4. Rasmlarni ular mazmunini tahlil qilish bilan bo ‘yash.
11- sahifa. “Rasmni qarab chiq. Qanday dala tasvirlangan? Shu dalada o‘sayotgan o‘simlik nima deb ataladi? O‘simlikning qismlarini aytib ber’’. 40-41-sahifalar. “Hasharotlarni ko‘rib chiq. Ularning nomlarini ayt. Sen ularni qayerda ko‘rgansan? Ular nimalar bilan oziqlanadi?’’ Bu hayvonlardan olinadigan mahsulotlarning rasmini chizing.
Svetoforni shartli ranglar (sariq, qizil, yashil) bilan bo‘ya, toki birinchi holat yurishning man qilinganligini, ikkinchisi diqqatni, uchinchisi yurishga ruxsat berilganligini ko‘rsatsin. Sinfda, maktabda va jamoat joylarida xulq-atvor madaniyati yo‘l harakati, ko‘chadagi, transportdagi xulq-atvor qoidalari har xil kasbdagi kishilarning mehnati bilan tanishish; tabiatgi insoniy munosabatda bo‘lish kabi mavzular butun kurs davomidi o‘tiladi, bolalarni tabiat bilan tanishtirishga bag‘ishlangan. Darslikdagi topshiriqlarni bajarish o‘qituvchiga atrof tabia obyektlari to‘g‘risida bolalar tasawurlarini tekshirish imkoniyatin beradi. Bolalarga, masalan, yovvoyi va uy hayvonlarining, qish lovchi va kelib-ketuvchi qushlaming, daraxt va butalaming farqiga borish; odamlar yilning har xil fasllarida tabiatni muhofaza qilisl uchun nima qilishlarini aniqlash taklif etiladi. Olingan tasavvurlarni tiklashga qaratilgan topshiriqlardan tashqari darslikda muammol xarakterdagi topshiriqlar ham bor, ular bolalardan vaziyatni tahlil qilishni talab qiladi. Sahifalarda bolalarga talab qilingan bir nechta vaziyatlarni to‘g‘r hal qilish yo‘li taklif qilinadi. Darslikda yo‘l harakati qoidalarini mustahkamlash bo‘yicha topshiriq va mashqlar ham bor. Mashqlar bolalarga svetofor signallari nimalami ifodalashlarini yo‘ldan o‘tishning qanaqa xillari mavjudligini, svetofor va militsioner boshqaradigan ko‘chadan o‘tish qoidasininj qanaqaligini esda qoldirishga, yo‘l belgilarini bilib olishga yordan beradi. Olti yoshlilar oldiga, shuningdek, mantiqiy tafakkurni rivojlan tirishga qaratilgan vazifalar ham qo‘yiladi. Masalan, rasmda qishloq, uzoqda maktab binosi tasvirlangan. Bolalar yo‘lning maktabdan qarama-qarshi tomonidan ketmoqdalar. “Piyodala uchun o‘tish’’ belgisi bo‘lmagan, lekin “Bolalar’’ belgisi bo Kun tartibi, shaxsiy gigiyena, maktab va uyda xulq-atvor madaniyati masalalari darslikda maxsus o‘rinni egallaydi. Chunonchi, 1- sinf o‘quvchilarining kun rejimini aks ettiruvchi suratlar, shuningdek, to‘g‘ri o‘tirish va qaddi-qomat, odam tanasining qismlari, pardoz (yasan-tusan) buyumlari ko‘rsatilgan rasmlar keltirilgan. Darslikda, shuningdek, o‘qituvchiga bolalar bilan jonajon mamlakat, mashhur sanalarga bag‘ishlangan mavzular bo‘yicha qisqacha suhbatlar o‘tkazishga yordam beruvchi topshiriq va ko‘rgazmali vositalar ham bor. Material bunday suhbatni ancha tushunarli va qiziqarli bo‘lishiga imkon beradi. Sahifalardagi rasmlar bo‘yicha o‘qituvchining savollariga bolalarning o‘zlari javob berishlari mumkin. Darslikdagi odamlar mehnatiga bag‘ishlangan ko‘pgina rasmlardan o‘qituvchi jonajon shahar (qishloq)da ishlovchi turli kasb egalarining mehnati haqida hikoya qilayotganda foydalanishi mumkin. Ammo, atrof olamni o‘rgana turib, faqat darslikdagi topshiriqlar bilan cheklanish yaramaydi. Sinfning tayyorgarligi va bolalarning darslik bilan ishlash tajribasini hisobga olish zarur. Ba’zan o‘qituvchi bolalar bilan ularning to 'g 'ri tushunganliklariga ishonch hosil qilish uchun ayrim topshiriqlarni qarab chiqadilar (muhokama qiladilar). Ba’zi topshiriqlarni o‘qituvchi rahbarligida muhokama qilish hamda bajarish foydalidir. Mashg‘ulotga tayyorlanishda o‘qituvchi darslik bilan ishlashning mazmunini, uni bolalar faoliyatining boshqa turlari bilan bog‘lanishini oldindan o‘ylab olishi va shunga muvofiq o‘qish kitobining darsdagi o‘mini aniqlab olishi kerak. Bolalarning individual ishlami bajarishlari uchuin ham yetarli darajada yaxshi tayyorgarlikka ega emasliklarini va ba’zi bolalarga topshiriqlar yetarli darajada tushunarli bo‘lmasligini hisobga olib o‘qituvchi ularga amaliy yordam ko‘rsatishi zarur. Bolalarg; topshiriqni bajarish bilan bog‘liq holda tug‘ilgan savollarin o‘qituvchiga berishlariga ruxsat etiladi. Darslikning topshiriqlari bolalarning mustaqil ijodlari uchui keng imkoniyatlar ochib beradi, ularni har jihatdan rag‘batlantirmoq zarur. Shu maqsadda har bir topshiriq bajarilgandai keyin ishning mazmuni va bajarilishi bo‘yicha eng qiziqarlilarin sinfga ko‘rsatish kerak. Agar hali hamma o‘quvchilar yaxshi o‘qi]m olmasalar, matnni ancha yaxshi tayyorlangan o‘quvchilar o‘qiydi Keyin suratlar bo‘yicha suhbatlar o‘tkaziladi, suratlarning har biri tarbiyaviy maqsadga ega.