1-ma'ruza: Ekologiya fanining asoslari va vazifalari(2 soat)

Biogeotsenoz Ekotizim
lTabiiy hodisa Tabiiy yoki sun'iy hodisa
hisoblanadi. bo‘lishi mumkin.
2.Uningtarkibigaodam Yirik ekotizimlar odatda
kirmaydi odam ta"sirida bo‘ladi.
3.Ma"lum tabiiy chegaraga Funksional birlik bo‘lgani ,
egabo‘lgan fazoviy birlik uchun qo‘shni ekotizimlardan
ajralib turishi shart emas.
Ekotizimdagi organizmlar oziqa zanjiri orqali o‘zaro bog‘langan. Oziqa zanjiri evolyulsiya jarayonida tashkil topgan.
Tabiatda hayot uchun zarur bo‘lgan moddalar to‘xtovsiz ravishda aylanib turadi. Avtotrof organizmlar atrof muhitdan kimyoviy moddalami o‘zlashtiradi, bu moddalar geterotroflar orqali qaytadan atrof muhitga qavtadi. Bu jarayon juda murakkab shakllarda boradi. Oziqa zanjirida birinchi bo‘g‘inda keyingilarga qarab biomassa kamayib boradi. «o‘simlik - hashorat - baqa - ilon - kalxat» mana shu oxiqa zanjirida birinchi bo‘g‘indan keyingilariga qarab biomassa kamayib boradi. Oziqa zanjiri murakkab va ko‘p bo‘g‘inli bo‘ladi. Bunda albatta yashil o‘simliklar (hosil
4
qiluvchilar) produtsentlar: hayvonlar(organik moddalami iste'mol qiluvchilar) konsumentlar: bakteriyalar(organik qoldiqlarni parchalovchilar) rcdutsentlar ishtirok etadilar.
Agar ozuqa zanjirining boshlanishi sifatida yashil o‘simlik hisoblansa bu sarflanish zanjiri deyiladi.Masalan: o‘simlik-kiyik-bo‘ri istmol qilganda.
Agarda ozuqa zanjiri o‘simlik qoldiqlari, hayvon jasadi yoki chiqindilaridan boshlansa. Bunga detrid ya'ni parchalanish zarjiri deyiladi. Masalan: hayvon jasadi- pashsha-baqa-ilon. Shunday qilib. uzoq evolyutsiya jarayonida bir-biriga bog‘liq turlardan barqaror oziqa zanjirlar paydo bo‘ladi. bular boshlang‘ich ozuqa moddalardan energiya va moddalarni birin-keetin olib tabiatda moddalarning doimiy harakatini ta"minlaydi. Organizmlar quyosh energiyasini kimyoviy. Mexanik va issiqlik energiyalariga aylantiradi. Bunda boradigan barcha o‘zgarishlar energiyani yo‘qotish bilan bog‘liq bo‘lib, u pirovardida issiqlikka aylanib tarqalib ketadi.