Хatolarni foizlarda ifodalash uchun
nisbiy
xato tushuncha
kiritiladi. Quyidagi
tenglik orqali aniqlanalanadigan
miqdor
nisbiy xato
deb ataladi.
Yol qo’yilgan xatolarni qanday baholash mumkin?
Agar biror masalaning aniq yechimi
x
va modellashtirish
natijasida olingan taqribiy yechimi
x
0
bo’lsa,
u holda
Δx=|x-x
0
|
miqdorga modellashtirishda yo’l qo’yilgan
аbsolyut
xato deb
ataladi.
Мatematik modellashtirishdagi xatolarni baholash uchun
аbsolyut
va
nisbiy
xato tushunchalari kiritiladi.
Agar biror masalaning aniq yechimi
x=4,462
va modelashtirish
natijasida olingan taqribiy
yechimi
x
0
=4,437
bo’lsa, u holda
аbsolyut
хato
Δx=|x-x
0
|=|4,462-4,437|=0,025
ga,
nisbiy
хato esa
ga teng bo’ladi.
Xatolarni kamaytirish uchun ba’zi bir takliflar
Model
qurish
va
uni
yechish
jarayonidagi
xatoliklarni ayrim imkoniyatlardan foydalanish hisobiga
kamaytirish mumkin bo’ladi. Ba’zi
hollarda ShK
razryadiga bog’liq xatolardan qutilish uchun quyidagi
takliflarni e’tiborga olish maqsadga muvofiq bo’ladi:
Qiymati hisoblanadigan ifodalarni imkoni boricha
soddalashtirish
va unda bajariladigan
аmallar sonini eng
kam miqdorga keltirish;
Agar bir qator sonlar ustida qo’shish-ayirish amallarini
bajarish lozim bo’lsa.
dastlab
kichik sonlar ustida
amallarni bajarish;
Oraliq hisoblashlarda qiymatlari
deyarli teng bo’lgan
miqdorlar ustida ayirish amalini bajarmaslik.
Masala
.
Masala.
Maymun
palma
daraxtidagi
bananni
olmoqchi.
Maymun
yong’oqni qanday otganda
u bananga tegadi va banan
yerga tushadi?
Мasalaning tahlili:
• Berilgan
boshlangich
ma’lumotlar etarlimi?
• Мasala echimga egami?
• Masalaning
echimi
yagonami?
