1-mavzu. Don massasini saqlashning rejim va usullari Mavzu rejasi

3. Don massasini sovuk holatda saqlash.
Don massasini sovuk holatda saqlashning ahariyati SNG territoriyasining O`RTA geografik kengliklarida, shuningdek O`ZBEKistonning shimoliy xududlarida muhim rol uynaydi. Sovuk holatda saqlash 2 guruhga bulinadi:
1) don massasini 0-10oS da saqlash;
2) 0oS dan past haroratda saqlash.
Don massasini sovutish usullari: 61
Passiv sovutish. Bunday sovutishda omborlarning eshik, derazalari ochib xavo almashtirish tushuniladi.
Aktiv sovutish. Bunday sovutish don tozalovchi mashinalarda transportyorlar yordamida bir joydan ikkinchi joyga kuchirilganda amalga oshiriladi. SHu bilan birga don uyumini belko`rak bilan agdarish har aktiv sovutish usuliga kiradi.


4. Don massasini germetik saqlash holatlari.
Don massasini yuqori namlikda uzok muddatda saqlash uchun xavo ta`sirini yukotish kerak bo`ladi. Buning uchun donni germetik sharoitda saqlashdan foydalaniladi. Donni saqlashda kislorodsiz muxitni yuzaga keltirish uchun 3ta yul mavjud.
1. SO2 ning miqdorini ko`paytirish.
2. Vakuum hosil qilish.
3. Don massasidagi bushliklarni har xil kimyoviy gazlar yordamida tuldirish.
Don massasini germetik sharoitda saqlash emga muljallangan donlar uchun kullaniladi (nonbop, urug`likka muljallangan urug`larni germetik usulda saqlash takiklanadi).


5. Nur yordamida sterillash.
Sanoatda don massasini rentgen, infrakizil, ultrabinafsha nurlar yordamida butunlay sterillash mumkin.
Masalan, 1 mln. rentgen doza bilan nurlangan namligi 16 % dan kam bo`lgan don massasini 3 oy saqlash mumkin. SHu dozalar bilan nurlangan namligi 20-25 % ni tashkil kilgan don massasini esa bir necha kungina saqlash mumkin. SHundan sung esa zamburug`larning yoppasiga rivojlanib ketishi kuzatiladi. 2,5 mln. rentgen doza bilan nurlangan makkajuxori (kuruk) donining nafas olish jadalligi 2,9 marta kamaygan.


6. Don saqlagichlarga kuyiladigan talablar.
Don massasini ratsional saqlash joylari bo`lgan don saqlagichlarga har xil, ya`ni texnikaviy (kurilish, yonginga qarshi va sh.u.), texnologik, ekspluatatsiyaga kulay va iqtisodiy talablar kuyiladi. Bu talablarning harmasi saqlagichlarda don mahsulotlarining sifatini yomonlashtirmasdan kichik nobudgarchilik bilan saqlashga karatilgan.
Har kanday don saqlagich etarli darajada mustaxkam bulishi kerak. YA`ni uning devorlari va poli don massasi tomonidan beriladigan bosimga chiday olishi, atmosferaning nokulay sharoitlarida har uz konstruktsiyasini saqlay olishi zarur. Don massasiga yog`ingarchilik va grunt suvlarining tushishi yomon oqibatlarga olib keladi. 65
Don saqlagichlarga kuyiladigan eng jiddiy talablardan biri shundan iboratki, ularga kemiruvchilar, qushlar, shuningdek zararkunanda xashorat va kanalarning tushishi kat`iyan man qilinadi.
Don saqlagichlar gazatsiya va degazatsiya, hamda dezinsektsiya tadbirlarini utkazish uchun kulay bulishlari kerak. Donsaqlagichlarda changga qarshi ko`rashish choralarini utkazish uchun muljallangan moslamalar bulishi shart. Bizning mamlakatimizda toshdan, gishtdan, temirbetondan va metalldan kurilgan donsaqlagichlar ishlatiladi.