1-mavzu: Ekologiya kursining maqsadi, vazifalari, tarixi. Tabiat va jamiyat o’rtasidagi munosabatlar. Populyatsiyalar ekologiyasi

1-sxema 


Ekologiya fani sohalari 
Fiziologik ekologiya 
Global ekologiya
Ijtimoiy ekologiya 
Shaxs ekologiyasi
Muhandislik ekologiyasi 

Biokimyo ekologiya 

Evolyutsiya ekologiyasi 

Bioekologiya 

Qishloq ho‟jaligi ekologiyasi
O‟simliklar va hayvonlar ekologiyasi 

Koinot ekologiyasi

Hashorat va boshqa tirik guruhlar ekologiyasi 

Gidroekologiya

Shahar ekologiyasi 
Landshaftlar ekologiyasi 

Sanoat ekologiyasi 

Meditsina ekologiyasi 

---

---

8

2-sxema 

Ekologik 

qadriyatlarni

asrashga 
intiluvchanlik
Atrof-muhit 
himoyasidagi
tashabbuskorlik 
Mehnatsevarlik
Atrof-muhitni asrab- 
avaylashda faollik
Vatanparvarlik, ona- 
tabiatga mehr-muhabbat
Shaxsiy masuliyat 
Vijdonlilik, burchiga
sadoqat

Tabiatga ehtiyotkorona

munosabatda bo‟lish 
O‟z-o‟zini nazorat qilish
Tabiatni muhofaza qilishda 
qat‟iyatlilik
Tabiatda boyliklardan 
foydalanishda tejamkorlik
Vatanparvarlik, ona- vatanga 
mehr-muhabbat
Ekologik bilim va madaniyatni belgilovchi fazilatlar 
Atrof muhitga oid
bilimdonlik 
Tabiatdagi obyekt va
hodisalarni qiyoslay olish 
Atrof- muhitdagi o‟zgarishlarga
ziyraklik 
Atrof- muhitga nisbatan teran
fikrlay olish 
Ahloqiy- ekologik
onglik

EKOLOGIK

BILIM VA 
MADANIYAT
Eko-

logik
mas‟-

uli-
yatli-

lik
Eko-

logik
iroda

viyli-
lik

Ekologik qadriyatlarni
hurmat qilish 

---

---

9
John Harper tabiatdagi o‟zgarishlarni izohlar ekan, “tabiat barcha narsani 

hazm qilishi mumkin, biroq uning sog‟lom muhiti yo‟qolishi muqarrar” deydi.

Ekologiyaning tarixi haqida quyidagi olimlar tadqiqot olib borganlar. Jumladan, 
Jonathan Anderson, Mike Bonsall, Angela Douglas, Chris Elphick, Valerie Eviner,
Andy Foggo, Jerry Franklin, Kevin Gaston, Charles Godfray, Sue Hartley, Marcel 
Holyoak, Jim Hone, Peter Hudson, Johannes Knops, Xavier Lambin, Svata Louda,
Peter Morin, Steve Ormerod, Richard Sibly, Andrew Watkinson, Jacob Weiner, 
and David Wharton. Shuningdek, Jane Andrew, Elizabeth Frank, Rosie Hayden,
Delia Sandford and Nancy Whilton kabilar tabiatni muhofaza qilishning ilmiy 
nazariy asoslari haqida fikr yuritishagan
2
. 

Ekologiya biologiya fanlari qatoridagi mustaqil fan hisoblanadi. Ekologiya

tushunchasi fanga birinchi bo‟lib 1869 - yilda nemis biologi E.Gekkel tomonidan 
kiritilgan. Ekologiya – yunoncha so‟z bo‟lib, uning ma‟nosi tirik organizmlarning
yashash sharoiti yoki tashqi muhit bilan o‟zaro munosabatini bildiradi. 
“Ekologiya” – yunoncha so„z bo„lib, “oykos” – uy, vatan, makon va “logos” –
ta‟limot, - degan ma‟nolarni bildiradi.
Ekologiya bu - organizmlar va ularning atrof- muhit bilan o‟zaro sodir
bo‟layotgan hamkorligini o‟rganadigan soha hisoblanadi. Ekologlar esa mana
shu hamkorlikni o‟rganadigan olimlardir.
“Ekologiya” fani  quyidagilarni o‟rganadi:


Hayot jarayonlari, o‟zaro aloqalar, adaptatsiyalar. 


Energiya oqimi, hamjamoalar.


Ekotizimlar va suktsessiya. 


Bioxilma xillik va cho‟llanish.