1. mavzu. Fanning maqsadi va vazifalari. Reja
Yüklə 56,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
1. MAVZU. Fanning maqsadi va vazifalari. Reja. 1. Qishloq xo‘jaligidagi isloxotlar, Yer kodeksi, Yer va ko‘chmas mulk kadastri qonuni, Shaharsozlik kodeksi. 2. Qishloqdagi aholi punktlarining qishloq xo‘jaligi yerlariga va boshqa korxonalar, tashkilotlar bilan bog‘liqligi. Qishloq xo‘jaligidagi aholi yashaydigan joylar (qishloqlar, ovullar, posyolkalar) doimo xo‘jalik yerlari, ishlab chiqarish hududlari bilan bog‘liq va boshqa xo‘jaliklar, muassasalar, tashkilotlar, korxonalar bilan aloqada bo‘ladi. Bu aloqalar aholi yashaydigan joylarga va aholi yashamaydigan joylar esa xo‘jalik ishlarini tashkil qilishga va yuritishga bevosita xizmat qiladi. Aholi yashaydigan joylar deb, odamlarning biror korxona va muassasalarda ishlab, u yerda doimiy yoki vaqtinchalik yashaydigan joyiga aytiladi. Shu yerda yashaydigan aholining moddiy boyligi – ko’chmas mulklari, ya’ni uy – joy, madaniy – maishiy, kommunal va ishlab chiqarish binolari, muxandislik inshootlari joylashadi. Aholi yashaydigan joylarning loyixasini tuzish, bu uning maydonini tashkil qilish, ya’ni u yerga axolining uylari, jamoa va ishlab chiqarish bino va inshootlarini joylashtirish, axoli punktining me’moriy tashkil etilishini bildiradi. Aholi yashaydigan joylar, shaharlarga, posyolkalarga va qishloq xujaligidagi aholi punktlariga bo‘linadi. Shaharlar – bu yirik aholi yashaydigan joy bo‘lib, aholining 80-90 foizi qishloq xo‘jalik ishlari bilan shug‘ullanmaydi. Shahardagi asosiy ishchi kuchi sanoat, madaniy-maishiy va ma’muriy ishlar bilan band bo‘ladi. Posyolkalarda, qazilma boyliklar, zavod, fabrika, temir yo‘l stansiyalari, kurortlar va boshqa korxonalar uchun xizmat qiladigan ishchi posyolkalari kiradi. Bu posyolkalardagi aholining asosiy qismi qishloq xo‘jalik ishlari bilan bog‘liq bo‘lmaydi. Posyolkani tashkil qiluvchi asosiy ishchi kuchi soni, korxonaning yo‘nalishi, ishlab chiqariladigan mahsulotlar hajmiga qarab aniqlanadi. Qishloq xo‘jaligidagi aholi yashaydigan joylarga jamoa, davlat, shirkat, tajriba va boshqa korxonalar kiradi. Aholi punktini tashkil etuvchi asosi – qishloq xo‘jaligi hisoblanadi, Qishloq xo‘jaligidagi aholi yashaydigan joylarning boshqa aholi punktlaridan quyidagi tomonlari bilan farq qiladi: - qishloq xo‘jaligi korxonalaridagi aholi punktlari, aholisi o‘zlari ishlaydigan yer maydoniga joylashadi; - aholisi qishloq xo‘jaligidagi ishlab chiqarishdan tashqari shaxsiy tarmoqlari bilan ham shug‘ullanadi; - u joylarda asosan bir qavatli uylar quriladi. Chunki shaxsiy xo‘jaligini yuritish (bog‘ yaratish, ekin ekish, mol boqish) uchun bir qavatli uylar qulay bo‘ladi. Aholi yashaydigan joyni to‘g‘ri tashkil etish, ya’ni yangi qurilishlarni joylashtirish, mavjud bino va inshootlardan to‘liq foydalanish va obodonlashtirish ishlarini me’moriy, iqtisodiy me’yoriy talablarga asoslangan aholi punkti loyihasining yaratilishi muhim ahamiyatga ega. Aholi yashaydigan joylarni loyihalash fani nazariy, ilmiy va amaliy fan bo‘lib, qishloq xo‘jaligi korxonalari aholi punktlarining loyihalarini tuzish va uni amalga oshirishda ijtimoiy, iqtisodiy, sanitariya – gigiena, texnikaviy va me’moriy talablarni o‘z ichiga oladi. Aholi yashaydigan va ishlab chiqarish hududlari mayonlarini tashkil qilish, jihozlash qoida va usullari, me’yorlaridan foydalanib, asta – sekin obodonlashgan aholi punktiga aylantiishni o‘rgatadi. Aholi yashaydigan joylarni loyihalash fani dialektik – bilish, anglash tushunish tuyg‘u va uslublariga asoslangan aholi punktlarining rivojlanishi, qishloq xo‘jaligining ijtimoiy – iqtisodiy sharoiti bilan bog‘liq ilm fan texnika, madaniyat taraqqiyotlariga va tabiiy omillarnng ta’siriga bog‘liq bo‘ladi. Ilmiy – tadqiqot ishlarini olib borishda tahlil qilish, analitik hisob – kitob, solishtirishlar, variatnlar, grafiklar, iqtisodiy matematika, modellashtirish va boshqa usullar qo‘llaniladi. Loyihaning iqtisoiy, me’moriy, texnikaviy va va boshqa echimlari quyidagi prinsiplarga asoslanadi: - loyihadagi hamma qurilishlar va inshootlar turi, hajmi, soni xo‘jalikning kelajakdagi ishlab chiqarish rejasining bajarilishini va uning ijtimoiy rivojlanishini ta’minlanishi kyerak; - O‘zbekiston Respublikasining sug‘orilib dehqonchilik qilinadigan vohalarida aholi zich joylashgan. Bu yerlardagi qishloqlar, ovullar, posyolkalar, qo’rg‘onlar deyarli hamma muxandislik inshootlari bilan ta’minlangan, o‘ziga xos qishloq infratuzilmasi tashkil topgan. Lekin aholi yashaydigan joylarda doimo yangi korxonalar, ularning imoratlari quriladi va obodonlashtirish ishlari olib boriladi. Bu yerlarga joylashtiriladigan va quriladigan engl va og‘ir sanoat, qishloq xo‘jalik mahsulotlarini qayta ishlaydigan va boshqa korxonalarni joylashtirishda aholi punktlariga va boshqa salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi omillar hisobga olinishi shart; - iqtisodiy jihatdan, xo‘jalik yuritish talabini qondirish, mablag‘larni to‘g‘ri sarflash, loyihadagi hamma elementlarni to‘g‘ri joylashtirish, shu joyning sharoitiga moslashgan uy – joy, jamoa korxonalari va ishlab chiqarish binolarining loyihalirini tanlash va qabul qilish kyerak; - texnik tomondan joyning relefini, tuproq qarshiligini, yong‘inga qarshi va boshqa me’yorlarni hisobga olish kyerak; - loyiha tuziladigan joy tuprog‘i unumdor, sel kelish, yer ko‘chish, kasal tarqalish manbalari yuq, toza joydan ajratilib, shu joyda yashaydigan aholining yashashi, ishlashi va dam olishiga sharoit yaratilishi kyerak. Bu fan yangi tashkil etiladigan xo‘jaliklardagi bo‘lajak aholi punktlar o‘rnini tanlashda, mavjud qishloqlarni qayta qurishda va maydonlarini tashkil etishda qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlaydigan va boshqa korxonalarni, tashkilotlarni joylashtirishda, qoida va me’yorlarga asoslanib ish olib boruvchi yer tuzish bakalavri va magistri mutaxasislarinitayyorlashda o‘qitiladigan asosiy fanlardan biri hisoblanadi. Qishloq xo‘jaligidagi isloxotlar uchun kerakli asosiy materiallarga quyidagilar kiradi: tuman va xo‘jalikning rivojlanish rejasi; xo‘jalikning ichki er tuzish loyihasi; maxsus tekshiruv va muhandislik qidiruv materiallari; loyiha tuzish uchun vazifa. Qishloq xo‘jaligidagi isloxotlar. uchun birlamchi – asosiy materiallarn tayyorlashda tumanning rivojlanish rejasidan shu aholi punktida yashaydigan aholi soni. Necha qavatli imoratlar qurilishi, obodonlashtirish saviyasi, hamda madaniy – maishiy xizmat ko‘rsatish korxonalarining joylanishi, yo‘l tarmog‘i va hokazo ma’lumotidan foydalaniladi. Undan tashqari xo‘jalik er turlarining, yo‘llarining joylanishi ham hisobga olinadi va loyiha tuzishda yana aniqlanadi. Loyiha tuzishdan oldin loyiha tuziladigan joyda mavjud aholining uylari, madaniy – maishiy xizmat ko‘rsatish, ishlab chiqarish binolari va boshqa muxandislik inshootlari, ularning hozirgi holati aniqlanadi. Loyiha 1:2000 (ayrim hollarda 1:5000) miqyosda, relefi 0,5-1,0 m gorizontallar bilan ko‘rsatilgan topografik asosda bajailadi. Joydagi tekshiruv va qidiruv ishlarining natijasi tayanch planiga tushiriladi. Undan tashqari tayanch planida zararli korxonalar chegarasi yopilgan va hozirgi qabristonlar, axlat tashlaydigan joylar, ichimlik suv manbai chiqindi suvlarni yig‘adigan joylar va hokazolar ko‘rsatiladi. Aholi yashaydigan joydagi qurilishlarni amalga oshirish uchun bu maydonni texnik – iqtisodiy, sanitariya – gigiena talablari asosida va tabiiy sharoitni hisobga olgan holda qidiruv ishlari olib boriladi. Aholi yashaydigan maydonni tanlashda shu joyning ob-havosi, relefi, tuprog‘i. Er osti suvi, suv manbalari va boshqa omillar hisobgaolinadi. Har holda aholi yashaydigan maydonni tanlashda, tabiiy sharoiti yaxshi. Relefi imoratlarni qurish uchun qulay, posyolkaning ko‘rinishi chiroyli, kat’iy shamoldan saqlangan, suv manbalariga yaqin, aholining yashashi va ishlashi uchun qulay joy ajratilishi lozim. Qishloq xo‘jaligidagi shirkat va davlat xo‘jaliklar va posyolkalarining o‘rnini aniqlashda yoki mavjud qishloqlarni qayta qurishda imoratlar, inshootlar quriladigan maydonning relefi tekis bo‘lishi kerak. Agar posyolka maydonini sharoitga qarab qir-adir joylardan tanlash zarur bo‘lsa, u vaktda qir-adirning quyosh nuri yaxshi tushadigan yonbag‘ridan ajratish lozim. Lekin qurilish va muxandislik inshootlari ishlarini bajarishda tuproq ishlari hajmi ko‘p bo‘lmasligi ham hisobga olinadi. Posyolkada 1-3 qavatli binolar quriladi. Bunda erning yuk ko‘tarish qobiliyati 1-2 kg/sm dan kam bo‘lmaydi, yuqori qavatli binolar uchun bu ko‘rsatkich oshib boradi. Erning (tuproqning) yuk ko‘tarish qobiliyatini, namlanshini maxsus tekshiruvlvr natijasida aniqlanadi. Posyolka quriladigan maydonning er osti suvi binolar poydevoridan 0,5-1,0 m chuqur joylashsagina qurilishga ruxsat etiladi. Posyolka joylashadigan maydonning tuprog‘i ekinlar ekish, bog‘, uzumzor va boshqa ko‘kalamzorlar barpo etish uchun yaroqli bo‘lishi kerak, Posyolka joylashadigan maydonda aholiga, mollarga va boshqa hayvonot dunyosiga kasal yoki radiatsiya nurlarini tarqatuvchi manbalar bo‘lmasligi kerak. Posyolka maydoni va qazilma boylik zaxiralari bor havzalarda gidrotexnik inshootlarning quyi tomonida va er ko‘chish, siljish hududga joylashtirilmaydi. Xo‘jaliklar, tumanlar, shaharlarni bog‘lovchi avtomobil yo‘llari va temir yo‘llar, yangi va qayta quriladigan posyolkaning ichidan o‘tmaydi. Posyolka uchun ajratiladigan maydon. Bu inshootlarning bir tomonida sanitariya-gigiena masofalariga rioya qilgan holda joylashtiriladi. Aholi yashaydigan uchastkani tuman hokimiyati tomonidan tashqil etilgan hay’at tanlaydi. Hay’at a’zolariga: hay’at raisi-tuman hokimi yoki uning muovini va hay’at a’zolariga – qishloq oqsoqollar kengashining vakili, tuman arxitektori, tuman er tuzish muxandisi, tuman kommunal korxonasi, suv xo‘jaligi, sanitariya- epidemiologiya punkti, yong‘indan saqlash korxonalari vakillari, xo‘jalik boshlig‘i, xo‘jalik mutaxassislari (iqtisodchi, agronom, murob, mol doktori, quruvchi muxandis va loyiha tuzadigan tashqilot vakillari) kiradi. Aniqlangan aholi punkti o‘rni dalolatnoma (chizmalari) bilan bekitiladi. Yüklə 56,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|