1-mavzu. Jahon iqtisodiyoti rivojlanishida xalqaro moliya munosabatlarining roli Reja

13-mavzu. Jahon moliya bozori va uning rivojlanish xususiyatlari

Reja
13.1. Xalqaro kapital harakatining mohiyati va xalqaro moliya bozorining tarkibiy tuzilishi.
13.2. Xalqaro moliya bozorining rivojlanish va xalqaro kapital haratining zamonaviy tendentsiyalari.
13.3. Xalqaro moliya bozorini tartibga solish usullari va mexanizmi.


Tayanch so’z va iboralar
Xalqaro kapital harakati, rasmiy kapital, xususiy kapital, qisqa, o’rta va uzoq muddatli, tadbirkorlik kapitali, ssuda kapitali, to’g’ridan-to’g’ri investitsiyalar, portfel investitsiyalar, mamlakat moliya bozori kontseptsiyasi, investitsiya bozori, kredit (depozit) bozori, valyuta bozori, oltin bozori, sug’urta bozori, qimmatli qog’ozlar bozori, hosila moliyaviy vositalar bozori, xalqaro moliyaviy aktivlar, xalqaro qimmatli qog’ozlar, amerika va global depozit tilxatlari, xalqaro obligatsiyalar va aktsiyalar, aktsiyalar bozori kapitalizatsiyasi, LIBOR stavkasi, sug’urta bozori mukofotlari, YaIM, xalqaro investitsion pozitsiya aktivlari, xalqaro moliya bozorini tartibga solish usullari, moliya bozoridagi raqobat, monetaristlar, keynschilik, valyutaviy interventsiya va svop, hisob stavka, qayta moliyalash, majburiy zaxira me’yorlari, REPO, xalqaro va mintaqaviy moliyaviy tashkilotlar, xalqaro moliyaviy-iqtisodiy anjumanlar, ekonometrik modellar, Fisherning F-mezoni, Darbin-Uotson (DW) mezoni, Styudentning t-mezoni, korrelyatsion bog’lanish, regression tenglama.


13.1. Xalqaro kapital harakatining mohiyati va xalqaro moliya bozorining tarkibiy tuzilishi
Xalqaro kapital harakati sifatida mamlakatlar o’rtasidagi moliyaviy resurslar oqimi milliy investitsiya va jamg’arma o’rtasidagi nomutanosiblik oqibatida kelib chiqadi. xalqaro kapitallar harakati – ayni vaqtda nisbiy ortiqcha bo’lgan pul yoki tovar moddiy mablag’larni mamlakat chegarasidan chetga joylashtirilishidir. Bu iboraning sinonimi kapital eksporti yoki kapitalni chiqarishdir.
Moliyaviy globallashuv sharoitida xalqaro kapitallar harakatida o’ziga xos xususiyatlari sifatida quyidagilar namoyon bo’ladi:

• 
  jahonda kapitalning notekis joylashishi. bunda kapital resursi kapitalga boy mamlakatdan kapitalga muhtoj mamlakatga qarab oqib boradi;
  
• 
  ko’p mamlakatlarda jamg’arma va investitsiyaning nomutanosibligi. Buning natijasida investitsiya uchun ortiqcha mablag’lar yoki defitsit sodir bo’ladi. Oqibatda mos ravishda kapitalning sof eksporti yoki importi vujudga keladi;
  
• 
  mamlakatlarning investitsion muhitidagi, shuningdek kapital qo’yilmalar uchun sharoitlardagi farqlanishlar;
  
• 
  kapital egasining kapitaldan foydalanish samaradorligidagi farqlar va uning boshqa chet eldagi kapitalni egallashga qaratilgan harakatlari hamda kapitaldan samarasiz foydalanayotgan joydan o’rin olishga harakat qilishi;
  
• 
  iqtisodiy resurs sifatida odatda kapitalni yuqori darajada safarbar etilishi. Bu holat jahon iqtisodiyoti globallashuvi, erkinlashuvi, transmilliylashuvi va integratsiyalashuvi sharoitida yanada ko’proq kuchga ega bo’ladi.
  

Xalqaro kapitalning asosiy shakllari sifatida rasmiy kapital, xususiy kapital, qisqa, o’rta va uzoq muddatli, tadbirkorlik kapitali, ssuda kapitali, to’g’ridan-to’g’ri investitsiyalar, portfel investitsiyalarni keltirib o’tish mumkin. Ular o’rtasida o’zaro bog’liqlik va milliy iqtisodiyot uchun qanday shaklda qo’yish afzal ekanligini 1-rasmda ko’rishimiz mumkin.
Xalqaro kapitalning asosiy shakllari sifatida rasmiy kapital – davlatlararo tashkilotlar va hukumat qarorlari asosida davlat byudjeti mablag’larini chet eldan qabul qilish yoki chet elda joylashtirishdir.





- milliy iqtisodiyot uchun afzalligi yuqori