1 Mavzu: O’zbekiston Raspublikasi agrar siyosatining mazmuni, maqsadi va asosiy yo’nalishlari. Reja

Oziq-ovqat jihati
tamoyillar tahlilining muqaddimasi bo’lib, agrar siyosat 
maqsadi-oziqovqat xavfsizligining miqdoriy ifodasi sifatida xizmat qiladi. Shu 
bilan bir qatorda ichki bozorda oziq- ovqat mahsulotlariga talabning fiziologik va 
to’lovga qodir chegaralarini aniqlaydi, shuning uchun iste’molning fiziologik 
me’yorlari, iste’molning mavjud tarkibi, mamlakatni shu jumladan ichki ishlab 
chiqarish hisobiga oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlanishi ko’rsatkichlari 
bilan tavsiflanadi. 
Qishloq xo’jaligi jihati
oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishning 
haqiqiy holatini tavsiflaydi, oziq-ovqat mahsulotlarini olishda agrar salohiyatni 
aniqlaydi. U qishloq xo’jaligi samaradorligi ko’rsatkichlarini o’z ichiga oladi: (yer 
hosildorligi, mehnat unumdorligi, chorva mollari mahsuldorligi, ozuqa 
qoplanganligi, ishlab chiqarish samaradorligi, mehnatga haq, qishloq xo’jaligia 
dotasiyalar, fond qaytimi va boshqa omillar). 
Agrosanoat jihati,
bir tomondan, qishloq xo’jaligi moddiy-texnika bazasi 
tahlilini amalga oshirish, ikkinchi tomondan marketing sohasi samaradorligini 
baholashga imkon beradi. Baholash uchun muhim ko’rsatkichlar- sarf-
xarajtalarning yiriklashtirilgan tarkibi, turli maqsadlarda mahsulotni ishlatish. 
Tashqi savdo jihati
jahon va ichki qishoq xo’jaligi bozorlari o’zaro 
bog’liqligini aks ettiradi. U turli mahsulotlar bo’yicha importga qaramlik, qishloq 
xo’jaligi va tayyor mahsulotni chetga chiqarish va olib kirish balansi, qishloq 
xo’jaligini erkinlashtirishdan kutilayotgan zararni baholash va boshqalar. 
Mamlakatimiz mustaqillikka erishganidan keyingi dastlabki masala 
iqtisodiyotni tezroq barqarorlashtirish va shu jihatdan qishloq xo’jaligini 
rivojlantirish va samaradorligini oshirish, mamlakat aholisini qishloq xo’jaligi 
mahsulotlariga bo’lgan talabini to’laroq qondirish, mamlakatni oziq-ovqat bilan 
to’la ta’minlash, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini qayta ishlashga ixtisoslashgan 
sanoat korxonalarini yetarli xomashyoga bo’lgan ehtiyojini to’laqonli qondirish, 
agrar 
resurslar 
salohiyatidan 
maqsadli 
foydalanishga 
erishish 
orqali 
davlatimizning iqtisodiy qudratini yanada o’stirish, mamlakat aholisini yashash 
farovonligini yaxshilash eng muhim masalalardan hisoblangan edi. 
2.1.
Agrar siyosatning bosqichlari va rivojlanish tamoyillari 
Agrar siyosatning turli mamlakatlarda rivojlanishi mamlakat iqtisodiy 
taraqqiyotining darajasiga qarab har xil bo’lishini hisobga olish lozim. Qishloq 
ho’jaligining roli umumiy davlat iqtisodiyoti barqarorligiga kam ta’sir ko’rsatadi, 
lekin qishloq ho’jaligi mamlakat hayoti uchun, iqtisodiyoti uchun va aholisi uchun 
muhim ahamiyat kasb etadi. Rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyoti uchun qishloq 
ho’jaligi juda kam ulushdagi qismni tashkil etsada, davlat bu tarmoqqa katta 
ahamiyat beradi, uni rivojlantirishga katta e’tibor qaratadi, samarali agrar siyosat 
olib borishga harakat qiladi. Shu jihatlarni e’tiborga olib, agrar siyosatning 
rivojlanish tarixini o’rganish va uning asosiy tamoyillarini mukammallashtirish 
dolzarb hisoblanadi. 
2
O’zbekiston iqtisodiyotida agrar siyosatning rivojlanish tarixini shartli 
2
Just R.E., N Bockstael. Commodity and resource policies in Agricultural Systems, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg 1991 

---

ravishda bir necha davrlarga bo’lish mumkin. 
1.
1920 yillargacha bo’lgan davr. Bu davrda qishloq xo’jaligi tarqoq 
holda rivojlangan. Qishloq xo’jaligi asosan oziq-ovqat muammosini hal qilish va 
qisman xorijiy bozorlarga muhim tovarlarni ayirboshlash vositasi bo’lib xizmat 
qilgan. Yerga asosan ma’lum guruh egalik qilgan va ularning shaxsiy manfaatlari 
agrar siyosatning mohiyatini tashkil qilgan. Agrar siyosat soliqlar va to’lov 
vositalari orqali amalga oshirilgan. 
2.
1920-1991 
yillar. 
Mamlakat 
agrar 
siyosati 
asosan 
paxta 
yakkahokimligi siyosatiga qaratilgan, yerga egalik davlatning qo’lida, ishlab 
chiqarish va mulk munosabatlari umumiylikka asoslangan. Agrar siyosat davlat 
tomonidan, asosan sanoatning manfaatlariga asoslangan holda amalga oshirilgan. 
3.
1991-1997 yillar. Barcha sohalarda olib borilayotgan iqtisodiy islohotlar 
mulkni davlat tasarrufidan chiqarishga qishloq xo’jaligida ham amalga oshirilishga 
harakat qilindi. 
4.
1998 yildan keyingi davr. Bu davr mamlakat hukumatining qishloq 
xo’jaligiga keskin e’tibor qaratishi bilan boshlandi. Mamlakat qishloq xo’jaligida 
iqtisodiy islohotlarni keskin chuqurlashtirish borasida qator qonun va me’yoriy 
hujjatlarning qabul qilinishi bu tarmoqqa e’tiborning kuchayishidan dalolat berdi. 
Mamlakat qishloq xo’jaligidagi mavjud iqtisodiy tushkunlikni yo’qotish va uni 
samarali rivojlantirishning qator dasturlari ishlab chiqildi va ular davriy ravishda 
takomillashtirilib amalga oshirilmoqda. Bu davrdagi agrar siyosatning asosiy 
xususiyatlariga 
yerga munosabatning keskin o’zgartirilishi, rivojlangan 
mamlakatlar tajribalari va mamlakat ichki xususiyatlari e’tiborga olinib amalga 
oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar, ishlab chiqarishni fan yutuqlari asosiga qurish, 
yangi texnologiyalardan foydalanish kabi bir qator xususiyatlar xosdir.