1-mavzu. Psixologiya fanining predmet

1-mavzu. Psixologiya fanining predmeti, rivojlanish tarixi, sohalari va tadqiqot metodlari
Reja:

1. 
   Psixologiyafanining predmeti, vazifalari va tamoyillari
   
2. 
   Psixologiyaning rivojlanish bosqichlari
   
3. 
   Psixologiyaning fanlar tizimida tutgan o’rni
   
4. 
   Psixologiyaning tarmoqlari.
   
5. 
   Psixologiyaning metodologiyasi va ilmiy tadqiqot metodlari
   

Psixologiyafanining predmeti, vazifalari va tamoyillari
Inson mavjud ekan, u o’z hayotiy tajribaciga asoslanib, u yoki bu holda idrok iish, olamni anglash, narsa va hodisalami ajratish kabi xususiyatlarga ega ekanligi aqidao’zigao’zi hisob beradi. Biz kunda qushlaming sho’x navosini, musiqa asboblarining xonishini, inson utqini. uchib o’tayotgan samolyot shovqinini eshitamiz, atrofimizni o’rab turgan arsa, daraxt, hayvonlar, mashinalami ko’ramiz. Ularning rangi va hajmini ajrata [amiz. Mazkur jarayonlar insondagi aks ettirish xususiyati bilan chambarchas og’liq. Psixologiya fanining predmetini tahlil qilishda asosiy e'tibomi quyidagilarga aratish lozim. Jumladan. shaxs haqida fikr yurituvchi fanlar sirasiga psixoiogiya va edagogika fanlarini kiritish mumkin. Shunga ko’ra pedagogika shaxsni ta'lim- trbiya jarayonida kamol topishini tadqiq qilsa, psixologiya shaxsda kechadigan ruhiy irayonlami o’rganadi. Shundan xuiosa qilishimiz mumkinki, psixologiya fanining redmetini - shaxsning psixikasi va uning psixologik xususiyatlari tashkil iladi. Psixologiya so’zining lug'aviv ma'nosi grekcha psyuxe - jon, ruh, logos - fan, ta'limot degan ma'noni anglatadi.
Psixoiogiya fan sifatida psixik faktlar, ularning onuniyatlari va mexanizmlarini o’rganadi. Psixologiya asosan psixikani keng doirada tadqiq qiladi. Shunga ko’ra sixikaning yuzga keltiruvchi asosiy psixik faoliyatlari ko'rsatilgan. Aynan psixik loliyatlar quyidagi jarayonlami o’z ichiga oladi: biiish faoliyatlari: diqqat. nutq, faoliyat; bilish jarayonlari: sezgi, idrok, xotira, xayol, tafakkur; shaxsning, hissiy, irodaviy sohasi: - hissiyot iroda; shaxsning individual psixologik xususiyatlari: temperament xarakter, qobiliyat. Shunga muvofiq bir qator olimlar tomonidan psixikaga ta'riflar berilib, uning lazmun mohiyati ochib berilgan. Jumladan, professor M.G.Davletshin fikricha, psixika deganda - oliy darajadagi materiyaning (miyaning) xususiyati tushunilib, u b’ektiv borliqni aks ettirilishida namoyon bo’ladi, sub'ekt faoliyatini ma'lum maqsad sosida yo’naltiradi hamda xulq-atvor negizida shakllanadi, professor V.M.Karimova fikricha psixika - inson ruhiyatining shunday holatiki, u tashqi olamni (ichki ruhiy lamni) ongli tarzda aks ettirishimizni, ya'ni bilishimiz, anglashimizni ta’minlaydi.
Psixika bu aks ettirishdir. Jonli va jonsiz tabiatda aks ettirishning o‘ziga xos usullari mavjud. Aks ettirish jarayonini quyidagicha ifodalash mumkin.

Jonsiz materiya uchun aks ettirishning mexanik, kimyoviy va fizik turlari xosdir. Masalan, ko‘zguning aks ettirishi, suvdagi ta’sir va boshqalar. Jonli materiya uchun aks ettirishning fiziologik, psixik aks ettirish turlari xos bo‘lib, ong va o‘zini o‘zi anglash uning eng yuqori bosqichidir.

Hozirgi mustaqillik sharoitida psixologiyaga bo’lgan talab-ehtiyoj juda kuchayib ketdi. Yoshlar ma’naviyatini boyitish uchun ularning dunyoqarashi, tafakkuri, irodasi, umuman olganda ongini o’stirish zarur. Buning uchun eksperimental ishlarni kuchaytirishi, ta’lim jarayonini yangi texnologiyalar asosida qayta qurishi lozim. Hozirda Respublikamiz universitetlarining psixologiya bo’limlari, kafedra, laboratoriyalari ilmiy fikrlar markaziga aylantirildi. Mazkur muassasalarda psixologik tadqiqotlar o’tkazilib, psixik jarayonlar, holatlar, shaxsning individual xususiyatlari, hissiy-irodaviy sohasiga doir nazariy va amaliy bilimlar qo’lga kiritildi. Ayniqsa, fan sohasida tadqiqotlar shu darajada ko’paydiki, ular ma’lum qonun qoidaga tayanishi lozim. SHu bois olib borilayotgan izlanishlarga asos bo’lishi uchun tamoyillar ishlab chiqildi.
Shunga ko’ra psixologiyaning tamoyillari quyidagicha:
1. Determinizm tamoyili;
2. Ong va faoliyat birligi tamoyili;
3. Psixika va ongning faoliyatda rivojlanishi tamoyili.