1-mavzu. Pul nazarisining asosiy tushunchalari. Pulning funktsiyalari va turlari

Banklararo hisob-kitoblar
Banklararo hisob-kitoblar moliya tizimida asosiy o'rin tutadi, chunki ko'pchilik moliya operatsiyalarini amalga oshirish va iqtisodiy kontragentlar o'rtasidagi hisob-kitoblarning barcha shakllarini o'tkazishga imkon beradi. Holbuki, banklararo hisob-kitoblar yopiq tizim hisoblanadi, chunki ularga mustaqil tashkilotlar sifatidagi banklarning tijorat siriga rioya qilish zarurati yuklanadi.
Milliy iqtisodiyotlar integratsiyasining o'sib borishi va turli mamlakatlarga mansub va har xil banklar xizmat ko'rsatadigan sheriklar o'rtasidagi bitimlar sonining ko'payishi sababli jahon valyuta bozorida banklararo hisob-kitoblarning yagona tizimini shakllantirish zarurati oshmoqda.
Bugungi kunda banklararo hisob-kitoblarning global tizimi joriy etilmoqda. Yangi tashkil etilgan tizimdagi markaziy rol' dunyoning 36 ta yetakchi banklari ta'sischilari bo'lgan N'yu-Yorkda maxsus ta'sis etilgan «uzluksiz bog'langan hisob-kitoblar» banki zimmasiga yuklangan. Yangi hisob-kitob markazi yettita markaziy bank, AQSh Federal zaxira tizimi, Yevropa markaziy banki, Tokio banki va Angliya banki bilan bevosita bog'langan. Bunday tizim valyutaning oldi-sotdi operatsiyalariga doir hisob-kitoblar vaqtini 5 soatgacha qisqartiradi. U jahon bozoridagi valyuta savdosining an'anaviy sxemasi o'rnini bosadi: eski sxemaga ko'ra boshqa mamlakat valyutasiga oid bitimlar bo'yicha barcha hisob-kitob operatsiyalariga vakil-bank vositachiligida 2 kunga yaqin muddat talab qilinardi.
Banklararo hisob-kitoblar nafaqat xalqaro operatsiyalarda, shu bilan birga mamlakat ichidagi operatsiyalarda ham muhim bo'g'in hisoblanadi.
Banklararo hisob-kitoblarga zarurat boshqa banklar bilan o'zaro ishlarni maksimal qisqa muddatlarda amalga oshirishga imkon beradigan dasturiy ta'minotga ehtiyojni shakllantiradi. Shakllantirilayotgan kichik tizimlar to'lovni ishlash bosqichiga muvofiq keladigan hisob amallarining bajarilishini o'z ichiga oladigan erkin formatdagi elektron to'lov hujjatlari bilan almashinish uchun vositalarni beradi.
Asosiy funktsional imkoniyatlari:
1) ko'p valyutali ish rejimi;
2) milliy va chet el valyutalaridagi hisob-kitoblar uchun vakil-banklar bildirgichini yuritish;
3) har bir xabarning parametrlarini sozlash imkoniyatiga ega xabarlar shakllari bildirgichini yuritish;
4) ko'pgina mintaqalar va MDH mamlakatlari XKMlari formatlaridagi xabarlar bilan almashinish;
5) SWIFT (Payments, ing. SWIFT-Sosiety for World-Wide Interbank Financial Telecommunications)-to'lovlarni pozitsiyalashtirish formatlarida xabarlar bilan almashinish;
6) jo'natilgan va qabul qilingan to'lov hujjatlarini vakillik hisobvarag'i bo'yicha ko'chirmalari bilan birga avtomatik va qo'lda kvitovkalash;
7) tranzit to'lovlar bilan ishlash;
8) komissiyalar summalarini avtomatik belgilash;
9) buxgalterlik o'tkazmalarini avtomatik shakllantirish;
10) hisobga olish operatsiyalarini to'lovlar bilan ishlash bosqichlari bo'ylab joylashtirish;
11) barcha buxgalterlik o'tkazmalarini ko'zdan kechirish;
12) vakillik hisobvaraqlari va pozitsiyalar hisobvaraqlari holatini nazorat qilish;
13) kirib keladigan va chiqib ketadigan to'lovlar arxivini yuritish;
14) xabarlar eksporti va importi seanslari jurnalini yuritish.
Shunday qilib, banklararo hisob-kitoblar hisob-kitob va o'tkazish operatsiyalarini tartibga solish va takomillashtirish yuzasidan banklar o'rtasidagi o'zaro amal qilish tizimi hisoblanadi.