1. Mavzu Rivojlanish psixologiyasiga kirish Reja Rivojlanish ps (1)
Eksperiment metodi. Sun‟iy xosil qilingan psixologik sharoitda namoyon bо„luvchi
psixik faoliyatni tahlil qilishdan iboratdir. Eksperimentator yoki tajriba o‟tkazuvchi psixik
faoliyatning о„ziga keraqli xodisasini maxsus tarzda xosil kiladi hamda uning namoyon bо„lish
sharti va harakterini belgilaydi. Tajriba metodi о„z navbatida tabiiy va laboratoriya metodlariga
ajratiladi.
Tabiiy metod psixologik-pedagogik masalalarni xal qilishda qо„llaniladi. Bu metodning
ilmiy asoslarini 1910 yilda A.F.Lazurskiy yaratgan. Tabiiy metoddan foydalanishda ishlab
chiqarish jamoalari a‟zolarining, ilmiy muassasalar xodimlarining, о„qituvchilarning ish
qobiliyatlari, о„zaro munosabatlarini, mutaxassislikka yaroqliligi muammolarini xal qilish
nazarda tutiladi. Tabiiy sharoitda inson psixikasini о„rganishda sinaluvchilarning о„zlari bexabar
bо„lishi, ta‟lim jarayonida berilayotgan bilimlar tadqiqot maqsadiga muvofiqlashtirilishi lozim.
Laboratoriya (klinika) metodi kо„pincha individual (ba‟zida guruh yoki jamoa) shaklida
sinaluvchilardan yashirmay, maxsus psixologik asboblar, yо„l-yо„riqlar, tavsiyalar, kо„rsatkichli
va ilovalardan foydalanib olib boriladi. Hozir inson psixikasi о„zgarishlarni aniqlaydigan
asboblar, murakkab elektron hisoblash mashinalari, qurilmalar, moslamalar mavjud. Kо„pincha
elektron va radio о„lchagichlar,sekundomer,refleksometr, elektroensefalogramma kabilardan
foydalaniladi.
Laboratoriya metodi yordamida diqqatning sifatlari, sezgi, idrok, xotira va tafakkurning
xususiyatlari, emotsional hamda irodaviy va aqliy zо„riqish singari murakkab psixik holatlar
tekshiriladi. Kо„pincha laboratoriya sharoitida kishilar (uchuvchi, xaydovchi, operator,
elektronlar) va kutilmagan tasodifiy vaziyatlar (xaloqat, portlash, izdan chiqish, shovqin
kо„tarilishi) ning modellari yaratiladi. Asboblarning kо„rsatishi bо„yicha о„zgarishlar, rivojlanish
dinamikasi, jismoniy va aqliy toliqish, emotsional-irodaviy zurikish, jiddiylik, tajanglik sodir
bо„layotganini ifodalovchi ma‟lumotlar olinadi.
3. Psixologik-pedagogik eksperiment - о„quvchilarning psixologik xususiyatlarini tabiiy
sharoitda maxsus usullar yordamida о„rganishdir.
Mazkur eksperiment о„quvchilarni maxsus uyushtirilgan ta‟lim sharoitida maqsadga
muvofiq ulardan о„zgarishlarni kuzatishni taqozo etadi. Bu eksperiment aniqlovchi va tarkib
toptiruvchi bosqichlardan iborat bо„lib, maxsus uyushtirilgan ta‟lim tarkib toptiruvchi
eksperiment jarayonida olib boriladi. U qóyidagi tuzilishga ega: eksperimentator yoki tadqiqot
olib boruvchi, sinaluvchilar, faraz, reja, yо„l-yо„riq, tajribaning bir-biriga bog„liq bо„lgan va
bog„liq bо„lmagan, о„zgaruvchan, nazorat qilinadigan va qilinmaydigan qismlardan iborat.
Eksperimental tadqiqotning asosiy bosqichlari: farazni ilgari surish, metodikani tanlash,
eksperimentni rejalashtirish, olingan ma‟lumotlarni ishlab chiqish, tahlil etish va izohlashdan
iboratdir.
4.