1-mavzu: sinfdan tashqari ishlarning mazmuni va uning ilmiy nazariy asoslari

To’garak ishlari: maktabdagi har bir to’garak o’zining doimiy ish kunlari 
va soatlarig ega bo’lishi lozim. To’garakda qat’iy intizom bo’lishi: to’garak 
a’zolari mashg’ulotlariga kechikmasdan kelishlari, to’garak topshiriqlarini batartib 
bajarishlari, to’garakning moddiy boyliklarini ehtiyot qilishlari kerak.

---

Sinfdan tashqari yakka tartibdagi ish: Har bir o’quvchi mayl va 
qobiliyatlarining rivojlanishiga yordam beradi. Bu ishda sinfdan tashqari o’qish 
katta ahamiyatga ega. Maktabda har bir sinf uchun sinfdan tashqari o’qish dasturi 
bor. O’quvchining nima o’qiyotgani va o’qigan narsalarini qanday idrok 
qilayotganini o’qituvchi bilishi juda muhim. SHuning uchun o’qituvchining 
sinfdan tashqari o’qishga rahbarligi eng yaxshi kitoblarni targ’ib qilish va 
o’quvchilarda o’qilgan darsliklarni to’g’ri, chuqur idrok etishni rivojlantirishdan 
iborat.
Individual topshiriqlarning turlari juda ko’p bo’lib, o’simliklar o’stirish, 
gullar, svzvotlar yetishtirish ham ana shunday topshiriqlar jumlasiga kiradi. 
Individual topshiriqlarda har bir o’quvchining imkoniyat va qiziqishlari hisobga 
olinsa, ular bolalarning qobiliyatlari, iste’dodlarini o’stirishga yordam beradi.
O’qituvchi ta’lim jarayonida bolalarning madaniy ehtiyojlari va kamolot 
darajalarini aniqlash bilan shug’ullanadi. Ularga muvofiq tarzda ayrim 
o’qituvchilar, gruppa yoki butun sinf bilan olib boriladigan sinfdan tashqari 
ishlarni rejalashtirish.
Sinfdan tashqari ishlar bolalarning yoshi va qiziqishlarini hisobga olgan 
holda, ularni ihtiyoriy ravishda, aktiv va mustaqil qatnashishlari sharoitida tashkil 
qilinadi.
Tuman, shahar, o’lka va respublika hamda maktab o’quvchilari saroylari va 
uylari – ancha keng tarqalgan maktabdan tashqari muassasalardir. Ular xalq 
maorifi organlari rahbarligi ostida ishlaydilar.
Maktabdan tashqari mussasa bolalar kutubxonasining ishi diqqatga 
sazovor. Bolalar kutubxonalari maktablarning I-VIII sinflari o’quvchilariga, 
shuningdek, maktabgacha tarbiya yoshidagi kitob o’qiy oladigan bolalarga xizmat 
ko’rsatadi. Kutubxonaning butun ishi bolalarga yaxshi tarbiya berishga, fan 
asoslarini o’rganishda o’quvchilarga yordamlashishga, bolalarda o’qish 
madaniyatini tarbiyalashga, mustaqil ravishda bilim olish malakalarini hosil qilish 
va mustahkamlashga qaratilgan.

---

Ko’pgina maktabdan tashqari muassasalarning ishlari misolida, maktabdan 
tashqari muassasalar o’quvchilar bilan olib boriladigan t’lim-tarbiya ishida maktab 
va oilaga jiddiy yordam bermoqdalar degan xulosaga kelish mumkin. O’qituvchi 
muayyan aholi yashaydigan joyda maktabda qanday muassasalar borligini bilib, 
ular bilan hamkorlikda qilinadigan ishni yo’lga qo’yadi, o’quvchilarning 
qiziqishlarini hisobga olgan holda, ularni to’garaklarga yo’llaydi. Maktab 
bolalalari bilan olib boriladigan tarbiyaviy ishni rejalashtirishda maktabdan 
tashqari muassasalardan olishi mumkin bo’lgan yordamni ham nazarda tutadi. 
Maktabning tarbiyaviy ish rejasini bolalar muassasalarining rejasiga moslashtirish 
zarur. Maktab tarbiyaviy ish rejasini o’quvchilar bilan sinfdan va maktabdan 
tashqarida olib boriladigan ishlarning forma va metodlarini, ularni oqilona yo’lga 
qo’yishni o’z ichiga oladi.
Sinfdan va maktabdan tashqari ishlar tashkilotchisi, maktab tarbiyaviy 
ishining umumiy rejasini tuzadi hamda o’quvchilarga har tomonlama tarbiya 
berishda maktab o’qituvchilari, maktabdan tashqari muassasalar hamda maktabni 
otaliqqa olgan tashkilotlarning ishlarini bir-biriga muvofiqlashtiradi.
Kelajagimiz bo’lgan yosh avlodni milliy qadriyatlarimizni bilgan holda 
aqlan yetuk, jismonan sog’lom qilib tarbiyalash biz murabbiylar, ustozlar 
zimmasidadir. Shunday ekan mashaqqatli, ammo sharafli kasbimizni bajarishda 
izlanuvchan ijodkor bo’lishimiz zarurdir.Chunki yurtboshimiz aytganidek, 
”Farzandlarimiz bizdan ko’ra kuchli,bilimli,dono va albatta baxtli bo’lishlari shart. 
Nazrorat savollari: 
1. Sinfdan tashqari ishlar deganda nimani tushunasiz? 
2. Sinfdan tashqari ishlarning ahamiyati nimada? 
3. Sinfdan tashqari ishlarning asosiy mazmunini qanday tushunasiz? 
4. Sinfdan tashqari ishlarning qaysi turlarini bilasiz? 
5.Hozirgi zamon darslarining mazmuni va o’tkazish metodlariga qo’yladigan 
asosiy talablar nimalardan iborat? 

---