1-mavzu: sug’urta ishi fanining predmeti, ob’ekti, maqsadi, vazifalari reja
Yüklə 5,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3-jadval. Sug‘urtalanuvchila r A sug‘urtalovchi B sug‘urtalovchi Tarif Sug‘urtalnuvchil
|
Sug‘urtalanuvchilar
A sug‘urtalovchi B sug‘urtalovchi Tarif Sug‘urtalnuvchil arning soni Tarif Sug‘urtalanuvchila rning soni 1-guruh, q 1 , N 1 T 1 0,5 N 1 T o‘r 0,5 N 1 2-guruh, q 2 , N 2 T 2 0,5 N 2 0,5 N 2 Jami N N Sug‘urta xizmati sotila boshlagandan so‘ng 1-guruhga kiruvchi sug‘urtalanuvchilar uchun A sug‘urtalovchining sug‘urta xizmati B sug‘urtalovchiga nisbatan arzonroq bo‘ladi va natijada barcha 1-guruhga kiruvchi sug‘urtalanuvchilar A sug‘urtalovchining polislarini sotib oladilar. 2-guruhga kiruvchi sug‘urtalanuvchilar uchun esa B sug‘urtalovchining sug‘urta polisi A sug‘urtalovchiga nisbatan arzonroq bo‘ladi va B sug‘urtalovchining polislarini odatda, faqat 2-guruh sug‘urtalanuvchilari sotib oladilar. Oqibatda sug‘urtalanuvchilarning taqsimoti 5-jadvalda keltirilgan holatga keladi. 3-jadval. Sug‘urtalanuvchila r A sug‘urtalovchi B sug‘urtalovchi Tarif Sug‘urtalnuvchil arning soni Tarif Sug‘urtalanuvchila rning soni 1-guruh, q 1 , N 1 T 1 N 1 T o‘r 0 74 2-guruh, q 2 , N 2 T 2 0 N 2 Jami N N Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, A sug‘urtalovchining polislarini sotib olagan sug‘urtalanuvchilar bo‘yicha sug‘urta hodisasining yuz berish ehtimolligi sug‘urtalovchi tomonidan qo‘llangan tarif stavkasiga mos tushadi. B sug‘urtalovchining polislarini sotib olgan sug‘urtalanuvchilar bo‘yicha sug‘urta hodisasining yuz berish ehtimoli esa ularga nisbatan qo‘llangan o‘rtacha tarif stavkasidan albatta yuqori bo‘ladi. Natijada B sug‘urtalovchining faoliyati uchun xavfli holat vujudga kelgan, ushbu sug‘urtalovchi tarif siyosatini to‘g‘ri tashkil etmaganligi tufayli risklarning antiseleksiyasiga duch kelgan. Sug‘urta tashkiloti sug‘urta tariflarini hisoblashda tarifikatsiya tizimini qanchalik samarali amalga oshirsa, uning shallantirgan sug‘urta zaxiralari shunchalik majburiyatlariga muvofiq bo‘ladi. Tarifikatsiya tizimini ishlab chiqishda sug‘urtalanuvchilarni risklar bo‘yicha guruhlash va risklar antiseleksiyasi kabi yuqorida keltirilgan omillarni hisobga olish katta ahamiyatga ega. Hozirgi kunda O‘zbekiston sug‘urta bozorida sug‘urtalovchilarning faoliyatida sug‘urta zararligi darajasi juda past bo‘lib, bozor rivojlanish bosqichida bo‘lganligi sababli, sug‘urta tariflari yuqori darajada belgilangan. Albatta bu holat sug‘urta tashkilotlari uchun foydali bo‘lib, ular bu holatdan foydalanmoqdalar. Lekin sug‘urta bozorining rivojlanishi bilan unda raqobatning keskinlashuvi vujudga keladi. Mazkur holatda sug‘urta kompaniyasi faoliyatining samaradorligini ta’minlashda tarifikatsiya tizimi asosiy omil sanaladi. YUqoridagilardan kelib chiqib, O‘zbekiston sug‘urta tashkilotlari o‘z faoliyatini amalga oshirishda samarali tarifikatsiya tizimini shakllantirishlari muhim ahamiyat kasb etadi. Ta’kidlash joizki, qayta sug‘urtalash munosabatlarida ham tarif siyosati muhim ahamiyat kasb etadi. Ma’lumki, qayta sug‘urtalash munosabatlari qayta sug‘urtalash shartnomasiga asosan amalga oshiriladi. Qayta sug‘urtalovchi ushbu shartnomaga muvofiq qayta sug‘urtalanuvchidan sug‘urta risklarini sug‘urta mukofoti evaziga qabul qiladi. Odatda, qayta sug‘urtalash shartnomasiga asosan sug‘urtalanayotgan riskni baholash va sug‘urta hodisasi yuz bergandan so‘ng zararning hajmini aniqlash borasida qayta sug‘urtalovchi qayta sug‘urtalanuvchi kompaniyaga ishonch bildiradi. Bundan ko‘rinadiki, qayta sug‘urtalovchi riskni baholash va sug‘urta zararini aniqlashda ko‘p hollarda ishtirok etmaydi va qayta sug‘urtalovchining qayta sug‘urtaga berilgan shartnoma bo‘yicha holat to‘g‘ridan- to‘g‘ri qayta sug‘urtalanuvchining faoliyatiga bog‘liq bo‘ladi. Ba’zi hollarda, qayta sug‘urtalash shartnomasida zararlarning hajmi katta bo‘lganda, sug‘urta hodisasini o‘rganishda qayta sug‘urtalovchining vakillarini jalb etish belgilangan bo‘lishi mumkin. Qayta sug‘urtalovchi ma’lum javobgarlikni o‘z zimmasiga olishda sug‘urta mukofotining hajmi qayta sug‘urtalanuvchi bilan kelishilgan holda o‘rnatiladi. Mazkur holatda qayta sug‘urtalanuvchi tomonidan ushbu sug‘urta riskining darajasi baholangan bo‘ladi. Qayta sug‘urtalanuvchi o‘z sharoitidan kelib chiqib, 75 riskning ma’lum qismini qayta sug‘urtalovchiga uzatadi. Bu holatda qayta sug‘urtalovchi qayta sug‘urtalanuvchining riskni baholash bo‘yicha hisob-kitobiga ishonishi yoki riskni ma’lum darajada o‘rganib chiqishi mumkin. Hozirgi kunda O‘zbekiston sug‘urta bozorida qayta sug‘urtalash munosabatlari o‘zaro kompaniyalar o‘rtasida ham, chet el qayta sug‘urtalovchi kompaniyalar bilan ham amalga oshirilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining 959-moddasiga muvofiq qayta sug‘urtalash shartnomasiga qonunchilikdagi tadbirkorlik riskini sug‘urtalash qoidalari qo‘llaniladi. SHunday ekan, qayta sug‘urtalovchi kompaniya ham qabul qilingan risklar bo‘yicha kelib tushgan sug‘urta mukofotlaridan sug‘urta zaxiralarini shakllantirishi mumkin. Yüklə 5,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|