1-mavzu: sug’urta ishi fanining predmeti, ob’ekti, maqsadi, vazifalari reja

 
3.
Sug‘urtaning funksiyalari.
Sug‘urtaning iqtisodiy tabiati uning funksiyalarida o‘z aksini topadi. Moliya, 
kredit kabi iqtisodiy kategoriyalar bilan bir qatorda sug‘urta ham bir qator 
funksiyalarni bajaradi. Ta’kidlash lozimki, iqtisodiy adabiyotlarda sug‘urtaning 
funksiyalari bir necha ko‘rinishda talqin etiladi. Masalan, i.f.d., prof. 
V.M.Rodionova rahbarligida chop etilgan “Finansы” o‘quv qo‘llanmasida sug‘urta 
ikkita funksiyani bajarishi ko‘rsatib o‘tilgan. Bu funksiyalar quyidagilardan iborat: 
qayta taqsimlash va nazorat funksiyasi. I.f.d., prof. H.R.Sobirov sug‘urta quyidagi 
funksiyalarni bajarishini qayd etadi: “xavf-xatar; ogohlantirish; investitsiya; 
omonat; axborot”.
Ko‘rinib turibdiki, prof. H.R.Sobirov sug‘urtaning 5 ta funksiyaga ega 
ekanligini qayd etadi. Fikrimizcha, bu funksiyalarning ba’zilari tegishli bahs-
munozarani talab etadi. Xususan, sug‘urtaning investitsiya funksiyasi. Investitsiya 
– sug‘urta tashkilotlari uchun funksiya emas, balki asosiy sug‘urta faoliyatiga 
qo‘shimcha ravishda amalga oshiriladigan faoliyatdir. Investitsiyasiz ham sug‘urta 
tashkilotlari faoliyat ko‘rsatishlari mumkin. Ammo, sug‘urta tashkilotlari 
vaqtincha bo‘sh turgan mablag‘larini investitsiya qilish orqali qo‘shimcha daromad 
oladi. Funksiya doimiylik xarakteriga ega va u o‘zgarmasdir. Sobiq sovet 
hokimiyati davrida davlat sug‘urta organlarining mablag‘lari investitsiya qilinmas 
edi. Bozor munosabatlariga o‘tish munosabati bilan sug‘urta tashkilotlarida 
investitsiya faoliyati bilan shug‘ullanishga imkoniyat tug‘ildi. Shuning uchun biz 
investitsiyani sug‘urtaning funksiyasi bo‘la olmaydi, deb tasdiqlashimiz mumkin. 
5
Qarang: Insurance: Principles and Practice. Compiled by David Bland, The Chartered Insurance Institute, Great Britain, 1993.

---

11 
Ayni shunday fikrlarni axborot funksiyasi haqida ham gapirish mumkin. 
Sug‘urtalanuvchilarga sug‘urta tashkilotlari haqida ma’lumot berish bu 
sug‘urtaning 
axborot 
funksiyasi 
mavjudligini 
anglatmaydi. 
Sug‘urta 
tashkilotlarining tijorat siriga kiruvchi ma’lumotlari umuman axborot sifatida 
berilmaydi. Sug‘urtaga axborot funksiyasi xosligi unchalik ham o‘z isbotini 
topmagan. 
Bizning fikrimizcha, sug‘urta quyidagi funksiyalarni bajaradi: 

Sug‘urta fondini tashkil etish bilan bog‘liq funksiya. 

Sug‘urta fondidan foydalanish bilan bog‘liq funksiya. 

Nazorat funksiyasi. 
Yuqorida qayd etilgan funksiyalar sug‘urta faoliyatida doimiy hisoblanadi va 
har qanday sharoitda o‘zgarmasdir. Sug‘urta faoliyatini amalga oshirish uchun, 
albatta, sug‘urta tashkilotida etarli miqdorda pul mablag‘lari fondi bo‘lishi lozim. 
Agar, sug‘urtalovchi pul fondini, ya’ni sug‘urta fondini tashkil etmasa, uning 
moliyaviy ahvoli murakkablashishi mumkin. Tashkil etilgan sug‘urta fondining 
mablag‘lari qat’iy maqsadli xarakterga ega bo‘lib, u faqat sug‘urta hodisalari ro‘y 
berganda qoplama berish uchun ishlatiladi. Sug‘urta fondining mablag‘larini 
boshqa maqsadlarda ishlatish mumkin emas. Sug‘urta fondi mablag‘lari davlat 
tomonidan olib qo‘yilishi va soliqqa tortilishi mumkin emas.