1-mavzu: yosh fiziologiyasi va gigiyena fanining predmeti, tarixi hamda bolalar o‘sishi va rivojlanishining umumiy qonuniyatlari reja

Bolalar va o‘smirlar gigiyenasi gigiyena fani sohalaridan biri bo‘lib, tashqi muhit omillarining bola organizmiga, uning hayot faoliyati, ta’lim tarbiyasiga ta’sirini o‘rganadi va o‘sayotgan avlodning sog‘lig‘ini mustahkamlash hamda jismoniy va ma’naviy jihatdan bekamu ko‘st rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan chora-tadbirlarni ishlab chiqadi.
Ish jarayonida bolalar va o‘smirlar gigiyenasi, umumiy gigiyena, mikrobiologiya, epidemiologiya, fiziologiya, biokimyo fanlarining tavsiyalari va yutuqlariga tayanadi. Bu fan 1954-yilda mustaqil fan sifatida umumiy gigiyena tarkibidan ajralib chiqqan.
O‘zbekiston mustaqillika erishganidan so‘ng o‘zining asosiy masalalaridan biri deb sog‘lom avlodni tarbiyalashni belgilab oldi.
«Sog‘lom avlodni tarbiyalash - buyuk davlat poydevorini, farovon hayot asosini qurishdir», deydi birinchi prezidentimiz I.A. Karimov.
Shu munosabat bilan 29-aprel 1993-yilda «Sog‘lom avlod» jamg‘armasi tuzildi 3-dekabr 1993-yilda Vazirlar Mahkamasining 589-qarori bilan o‘sib kelayotgan avlodni sog‘lomlashtirish chora-tadbirlari haqidagi kompleks dastur qabul qilindi. Bu dasturning asosiy yo‘nalishi quyidagilardan iborat:
1. Har bir xalq ta’limi xodimi tibbiy va gigiyenik bilimlarga ega bo‘lishi;
2. Har bir xalq maorifi xodimi ta’lim-tarbiyaning gigiyenik me’yorlarini bilishi;
3. Sog‘lom turmush tarzini shakllantirish;
4. Yosh avlodga gigiyenik tarbiya berish;
5. «Sog‘lom avlod uchun» dasturini keng targ‘ib qilish;
Mamlakatimizning birinchi ordeni «Sog‘lom avlod uchun» ordeni bo‘lib, u 4-mart 1999-yil ta’sis qilingan. 1999-yil 7-dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilnganligining yetti yilligiga bag‘ishlangan tantanali yig‘ilishda Prezident I.A.Karimov 2000-yilni «Sog‘lom avlod yili» deb e’lon qilishni taklif etdi. Shu munosabat bilan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 2000-yil 15-dekabrda «Sog‘lom avlod» davlat dasturini tasdiqladi. Dasturda jumladan, ijtimoiy tafakkurda yetuk, ma’naviy boy, jismonan sog‘lom va barkamol avlodning tug‘ilishi va tarbiyalanishi uchun yuksak mas’uliyat psixologiyasini shakllantirish masalalari bo‘yicha aholiga yalpi bilim berish tizimini yaratish zarurligi ta’kidlanadi:
- Yigit va qizlarni bo‘lajak oilaviy hayotga tayyorlash, sog‘lom turmush tarzini shakllantirish;
- Qizlarda o‘zbek milliy urf-odatlariga xos va mos bo‘lgan qadriyatlardan iffat, hayo, nazokat, latofat, ibo tushunchalarini tarkib toptirish;
- Bolani sog‘lom qilib tarbiyalash va ularda kerakli bo‘lgan odat va malakalarni tarkib toptirishga o‘rgatish;
- Yigitlarni mard, g‘ururli, oilani boshqara oladigan, ota-onasiga, bolalariga mehribon bo‘lish hissida tarbiyalash;
- Yoshlarni zararli odatlar bo‘lgan tamaki, nos chekish, spirtli ichimliklar va giyohvand moddalarni iste’mol qilishga qarshi tarbiyalash;
- Homiladorlik va tug‘ruq paytida ona va bola salomatligini nazorat qilish, mustahkamlash va saqlash;
- Bir yoshgacha bo‘lgan go‘daklar salomatligini nazorat qilish, mustahkamlash va saqlash;
- Bir yoshdan olti yoshgacha bo‘lgan davrda bolalar salomatligini mustahkamlash va tarbiyalashni to‘g‘ri ta’minlash;
- Nogiron bolalarni davlat tomonidan himoyalashni kuchaytirish, ularni jamiyatning tolaqonli a’zolariga aylanishiga shart-sharoit yaratish;
- O‘zbekiston Respublikasi hukumatining onalik va bolalikni muhofaza qilish bo‘yicha qaror va buyruqlarini talabalar ongiga yetkazish.