1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

METALLARNI ELEKTROFIZIK ISHLASH 
 
13.4. Metallarni anod
-
mexanikaviy ishlash 
 
Anod-mexanikaviy ishlash jarayoni metalga ta’sir qiluvchi ikki jarayondan 
tashkil topgan. Bularning birinchisi - bu elektroximyaviy erish va erish 
mahsulotlarini mexanikaviy olib tashlash - bartaraf qilish. Bu usulni anod-
mexanikaviy toza ishlash usuli deb ataladi: elektroabraziv, elektroolmos ishlash va 
h.k. 
Ikkinchisi - elektroerroziya natijasida yemirilish va yemirilish mahsulotlarini 
mexanikaviy olib tashlash, hamda tok impulslarini mexanikaviy generatsiya qilish 
natijasida metalga issiqlik ta’sir qiladi. Bu usulni qora anod - mexanikaviy ishlash 
usuli deb ataladi. 
Anod - mexanikaviy usul bilan metallarni qirqib ishlashning barcha 
usullarini almashtirishi mumkin. Lekin bu usul yuqori mexanik xossalarga ega 
bo‘lgan qiyin ishlanadigan yoki ishlab bo‘lmaydigan metal va qotishmalarni 
ishlashda qo‘llaniladi. Anod - mexanikaviy ishlash usulining xususiyatlari: 
1. Yuqori mehnat unumi: 2000-6000 mm
3
/min; qattiq qora ishlash rejimida 
ishlangan yuza sifati R
z
=20÷2,5mkm. Toza ishlash rejimlarida ishlangan yuza 
sifati R
a
=0,16÷0,08mkm gacha ko‘tariladi, lekin mehnat unumi 1-2 mm
3
/min ga 
pastroq bo‘ladi. 
2. Elektrod - asbobni nisbatan kam yeyilishi: dag‘al rejimlarda 20-30%, toza 
ishlash rejimlarida 2-3%; 
3. Xohlagan qattiqlikdagi metal va metallokeramik materiallarni ishlash 
mumkinligi. 
4. Mexanik qirqishga nisbatan chiqindilarning kamligi va chiqindilarning 
mayda dispersligi. 
5. Detalni stanokdan olmasdan turib, ishlash jarayonini to‘xtatmasdan 
ishlash rejimini, qora ishlashdan toza ishlashgacha o‘zgartirish mumkin. 
6. Asbobni ishlanayotgan yuzaga solishtirma bosimi kam. 

---

(
5
.
3
)
309 
7. Asbob va ishlanayotgan detalning bir-biriga nisbatan surilishini zarurligi. 
Bu uning texnologik imkoniyatlarini kamaytiradi. 
8. Ishchi muhit sifatida suyuq shishaning ishlatilishi anod - mexanik 
texnologiya jihozlarining ekspluatatsiyasini qiyinlashtiradi. 
Anod - mexanikaviy ishlashni prinsipial ishlash sxemasi 13.4-rasmda 
berilgan. Elektrodlar 1 va 4 larni (1-ishlanayotgan buyum, 4- asbob) bir-biriga 
yaqinlashtirilganda va ular orasida elektrolit 3 mavjudligida tok o‘tish hisobiga 
musbatga ulangan elektrod (anod) yemiriladi. Yemirilish tok zichligi past 
bo‘lganda, metalni anod erishi bilan (13.4-rasm, a) va uni ion holatiga o‘tishi bilan 
(tuzlar, gidrooksidlar va hokazo) shartlanadi. Tok zichligi yuqori bo‘lganda metal 
elektroerroziyaga uchrab yemiriladi (13.4-rasm, b).