1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Yüklə 8,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
xizmat ko‘rsatish vaqti
aniqlanadi. Buyum resursi va xizmat ko‘rsatish vaqti - kapital ta’mirlashgacha bo‘lgan davr uchun ko‘rsatiladi. 92 4.10. Mashina sifatini belgilovchi boshqa ko‘rsatkichlar Detalning materiali, yuza qatlamini fizik-ximik holati va fizik-mexanik xususiyatlari. Yuza qatlamining fizik-mexanik xususiyatlariga: qattiqlik, struktura holati, qoldiq kuchlanishlar ishorasi va shunga o‘xshash boshqalar. Har bir ko‘rsatilgan xususiyatlarni o‘zgarishiga qarab, mashina detalining bajaradigan vazifasiga qarab quyum (dopusk) tanlanadi. Mashinasozlik texnologiyasini asosiy vazifalaridan biri tayyorlanayotgan mashina detallarining quyumi (dopusk), mashinaning yig‘uv quyumi (dopusk) dan ko‘p bo‘lishi kerak emas. Har bir mashinaning ish bajarishining foydali ish koeffitsiyenti mavjud bo‘lib, har bir buyumni tayyorlovchi zavodga mashinani sifat ko‘rsatkichlariga bog‘lab, zavodning foydali ish koeffitsiyentiga tegishli quyum (dopusk) lar ajratiladi. Mashinaning sifat ko‘rsatkichlariga smena yoki vaqt davomida ishlab chiqarish unumdorligi, ma’lum vaqtda yoqilg‘i-moylarni sarf qilishi va boshqalar kiradi. Mashinani sifat ko‘rsatkichlariga boshqaruvning osonligi – mashina detallarini tayyorlash sifatiga bog‘liq, masalan: ishchini mashina dastagiga, ta’sir kuchi 6-7 kg va boshqalar. Mashina sifatiga quyum (dopusk) ni ta’siri kattadir. Quyumni o‘lchami qancha kichik bo‘lsa, mashina sifati shuncha ortadi, masalan: aniqlik ortsa, mashinaning yuza qatlamini fizik-mexanik holatni va boshqa detallar iqtisodiy tejamkor bo‘lib ishlaydi, lekin detallarni tayyorlash qimmatga tushadi, ekspluatatsiya qilish uchun harajatlar ortadi – ta’mirlash soni ko‘payib ketadi. Mashinasozlik rivojlanib borgani sari mashinalarning sifatini oshirish usullari paydo bo‘lib, ko‘payib boradi. Bu esa mashina sifatini ortishiga olib keladi. Mashinalarga quyum (dopusk) lar ikkiga bo‘lib belgilanadi: birinchi, yarim detallarni tayyorlash uchun, ikkinchi yarim esa mashinani ekspluatatsiya qilish davrida xizmat vazifasini o‘tashda yeyilish uchun belgilanadi. Shunday qilib, ikki 93 xil quyum (dopusk) mavjud ekan: 1–quyum (dopusk) mashinani tayyorlash uchun belgilangan, 2–quyum esa tayyor mashinani ishchi holatda qabul qilib olish quyumi (dopusk). Bu quyum yana bir nechta bo‘laklarga bo‘linadi, bular: 1. Hisoblash qiyin bo‘lgan, ish bajaruvchi yuzalarning harakati orasidagi bo‘shliqlarni (aniqlashda) belgilashda. 2. Kesuvchi kuch ta’sirida, detalning bikirligiga kesish haroratini o‘zgarishi, ichki kuchlanishlarni o‘zaro taqsimlanishidan hosil bo‘lgan deformatsiyalarni hisobga olish. 3. Birikmalarining yetarli bikirlikka ega bo‘lmasligini hisobga olish. 4. Mashinani yig‘ishga, detallarini tayyorlashga va xatoliklarni to‘g‘rilash, ularni boshqarishni hisobga olish. Yuqoridagilarni tayyor mashinani qabul qilib olish quyum (dopusk) deb ataladi. Bu quyum ham ikkiga bo‘linadi: 1) Mashinani yig‘ishga va boshqarishga quyum. 2) Mashina detallarini tayyorlash quyumiga bo‘linadi. Mashinasozlik zavodlarida mashinaning sifatiga ta’sir qiluvchi omillar ko‘pligi bilan, lekin mashinani ishlash jarayonidagi hodisalar to‘liq o‘rganilmagani, quyumni kamaytirish yo‘li bilan, aniqlikka to‘liq erishib bo‘lmaslik, kelajakda mashinaning sifatini oshirish bo‘yich muammolarni ijobiy hal qilishga to‘g‘ri keladi. Quyumlarni mashina qisimlariga, detallariga taqsimlash, texnik-iqtisodiy hisoblashlar asosida, bo‘lish kam harajatli va sifatli mashinalar yaratishga qaratilishi kerak. Yüklə 8,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|