1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

Texnologik jarayonni strukturaviy sxemasi 
– bu biror bir texnologik jarayonni yoki 
biror bir mahsulot ishlab chiqarishdagi texnologik jaryonlarni nomini birin ketinlik bilan 
yozib chiqish. 
Texnologik sxema - 
bu biror bir xom-ashyoga ishlov berish, yarim tayyor mahsulot ishlab 
chiqarish yoki tayor mahsulot ishlab chiqarishda amalga oshiriladigan jaryonlarning birin-
ketinlik bilan amalga oshirilishining mashina uskunalarini ko‘rsatgan holatidagi tasviri. 
Texnologik jarayon 
– bir joyda, bir vaqt oraligida ishlov berilayotgan xom ashyoga 
ko‘rsatilayogan ta‗siri. 
Texnologik liniyaning unumdorligi 
– vaqt birligida (bir soatda, bir smenada yoki bir 
sutkada) ishlab chiqarilgan mahsulotning maksimal miqdori. 
Texnologik rejim 
– bu texnologik jarayonning ҳolatini son kiymatlari (harorat, 
namlik, bosim va boshqalar) orqali ifodalash.
Xom ashyo balansi 
– biror bir maҳsulot ishlab chiqarishda texnologik jarayonlar 
vaqtida mahsulotni miqdorini o‘zgarishi (mahsulotni chiqitga
chiqishi, yuqotishlari).

---

12 
 
Texnologik jarayonning ketishi bo‘yicha informasiya birlamchi o‘zgartirgichdan (BO‘) 
rostlagichga (R) uzatiladi, u o‘z navbatida texnologik parametrning shu vaqtdagi qiymatini belgilangan 
qiymatdan farqiga qarab rostlash ta'sir signali ishlab chiqaradi va ijrochi qurilma (IK) orqali ob'ektga 
ta'sir ko‘rsatadi. 
KTT da ma'lum bir fizik kimyoviy jarayonni amalga oshirish uchun, bizga aralashtirgichli 
reaktor va shu jarayonni boshqarish tizimi bo‘lishi kerak.
Ushbu KTT tashqi muhit bilan o‘zaro ta'sirda bo‘lgani uchun, uning holatini kirish X va chiqish 
U signallari orqali baxolash mumkin. Kirish signali bo‘lib odatda xomashyo, uning miqdori, tarkibi, 
temperaturasi va boshqalar bo‘lishi mumkin. Chiqish signali bo‘lib, tayyor mahsulot miqdori, uning 
sifati, teperaturasi va boshqalar bo‘lishi mumkin. 
KTTga odatda har xil turtkilar Z ta'sir ko‘rsatadi va texnologik tizimni belgilangan 
sharoitlardan chiqaradi. Bu turtki ta'sirlarini kompensasiya qilish uchun, odatda boshqaruvchi 
ta'sirlardan foydalaniladi.