1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

232 
 
indikator qog‘ozi quruq bo‘lsa, ajralib chiqayotgan gazni dastlabki ajralib chiqish vaqtini aniqlash 
qiyin bo‘ladi. Shuning uchun reaktiv qog‘ozni glitserinda namlab qo‘yish kerak bo‘ladi. Bu holatda 
reaktiv qog‘ozni gaz ta‗sirida qizarishi qog‘oz chetidan boshlanadi va destruktsiya vaqtini aniqlash 
oson bo‘ladi. Indikator qog‘oziga glitserin hammomi haroratini ta‗siri bo‘lmasligi uchun, qog‘ozni 
namuna solingan probirkani yuqori qismiga o‘rnatish kerak bo‘ladi, Namuna bilan reaktiv qog‘oz 
orasidagi masofa 8 sm bo‘lishi kerak, Polimer namunasi parchalana boshlashi bilan reaktiv qog‘oz 
rangini o‘zgara botlashi orasidagi vaqt taxminan 60 sek. tashkil qiladi. 
Kerakli moddalar va asboblar 
1. Probirka o‘lchamlari 15 mm, 150 mm 
2. Polimer namunasi —2 gr. polimer namunasi. 
3. Indikator qog‘ozi — indikator qog‘ozini tayyorlash uchun eni 5 mm bo‘lgan sifatli filtr qog‘ozi 
olib, har bir sm ni qalam bilan belgilab chiqiladi. Bu qog‘ozni 0,1 % li kongo qizileritmasi va 
glitseringa botirib olinadi. Bu qog‘ozlar yorug‘lik tushmaydigan yopiq idishlarda saqlanadi.
4. Hammom — bu ishni bajarish uchun suyuq parafin yoki glitserin 
hammomidan foydalaniladi. Tajriba harorati — standartlarga ko‘ra 180 ±2 °С bo‘ladi. 
1- gltserin hammom
2- aralashtirgich
3- termometr 
4- polimer namunali probirka 
5- reaktiv qog‘oz 
Ishni bajarish tartibi 
Namunalar 
tozalab 
yuvilib 
va 
quritilib 
probirkalarga solinadi. Reaktiv qog‘oz yuqorida 
aytib o‘tilgandek masofada probirkalarga joylashtiriladi va probirka og‘zi paxta bilan berkitiladi. 
Probirka og‘zini juda maxkam berkitmasligi kerak. Probirkani shunday tayyorlab, 180 ±2 °С ga 
haroratga ega bo‘lgan glitserin hammomida 7 sm chuqurlikda o‘rnatiladi. Bir vaqtda harorat 180 ±2 
°С ga chiqqandan boshlab, to indikator qog‘ozi ko‘k rangga bo‘yalguncha bo‘lgan vaqt sekundomer 
yordamida o‘lchanadi. 
Yuqorida belgilangan tartibda 2 xil namuna o‘lchanadi. Bunda 1 — chi probirkaga toza PVX 
solinadi, 2 — chi probirkaga tarkibida barqarorlovchi tutgan PVX namunasi solinadi. 
Tarkibida barqarorlovchi bo‘lmagan namuna bilan barqarorlovchili PVX namunasi destruktsiya 
haroratlari va destruktsiya vaqtini solishtiriladi. Shuningdek, destruktsiyagacha va destruktsiyadan 
keyin namunalar rangi ham solishtiriladi. 
Xuddi shu tajribani barqarorlovchilar miqdorini va turini o‘zgartirib ham olib borish mumkin. 
Olib borilgan tajribalar yuzasidan talaba xisobotni ushbu jadval bo‘yicha to‘ldiradi: 
Destruktsiya 
harorati 
boshlanishi,
Т
1
°С 
Destruktsiya 
harorati 
tugashi,
Т
2
°С 
Destruktsiya 
vaqti,
V
1
sek 
Destruktsiya vaqti,
V
2
, sek 
Tarkibida 
barqarorlovchisi
bo‘lgan polimer 

---