1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

1-masala. 
Diametri 3 M bo‘lgan vertical silindrik yig‘gichni 82% li H
2
SO
4
bilan 1,5 M. gacha to‘ldirilgan. 
Yig‘gichdagi monogidrat miqdorini aniqlang.
92% li H
2
SO
4
ning 20°C dagi zichligi 1824kg/m
3
Yechish:
0,785 · 32 ·1,5 · 1824 q 19300kg 
Monogidrat og‘irligi: 19,3 · 0,92 = 17,8 T
2-masala: 
Sulfat kislotaning 50°C dagi zichligi 1600 kg/m
3
. Shu kislotaning 20°C dagi zichligi va 
konsentratsiyasini toping.
Yechish: 
Xulosa qilib aytganda adabiyot ma‘lumotiga ko‘ra berilgan zichlikni 1kg ga to‘g;rilash 0,93 ga mos 
keladi. Temperaturalar farqi 50 – 20 = 30 K bo‘lganda umumiy to‘g‘rilash 0,93 · 30 = 28 
Bundan, 20°C da kislota zichligi 
1601 + 28 = 1625 kg/m
3
H
2
SO
4
ning bu zichligida 71.6% konsentratsiya to‘g‘ri keladi. 
3-masala: 
1 soatda aralashtirgichga 3200 kg SO
3
(suyuq) va 65 kg suv keladi. Oqayotgan oleumning xarorati 
18°C bo‘lishi uchun qancha issiqlik sarflanadiq

---

138 
 
Yechish: 
Olinayotgan eritmadagi SO
3
ning umumiy tarkibi: 
45%li SO
3
(erkin) bilan oleumga mos bo‘ladi. Adabiyot ma‘lumotlariga ko‘ra suv bilan suyuq 
oltingugurt angidrididan 45%li oleum xosil bo‘lishiga 1kg SO
3
uchun 645,3 kDj issiqlik ajraladi. 
Aralashtirgichdan quydagicha issiqlik chiqishi kerak bo‘ladi: 
645,3 · 3200 = 2064832 kDj/soat. 
4-masala. 
1 soatda aralashtirgichga 20% SO
3
(erkin) (104,5% H
2
SO
4
) TUTGAN 1000 kg oleum va 
komponentlarning 100% boshlang‘ich xaroratdagi 90% sulfat kislotadan 500 kg keladi. 
Aralashtirgichda qancha issiqlik ajraladi.
Yechish: 
Olingan aralashmadagi H
2
SO
4
konsentratsiyasi. 
Suv miqdori: 
1000 kg oleumda (1000-1000·0,8531) = 147kg 
500kg kislotada (500-500·0,7347) = 132,5 kg 
(0.8531 va 0,7347 oleum va kislotadagi SO
3
umumiy tarkibi. 
Aralashmadagi suv tarkibi: 
147+132,4=279.5 kg 
Adabiyotlar ma‘lumotiga ko‘ra 20% li oleumning xosil bo‘lish issiqligi 90 va 100 % li H
2
SO
4
ga 
6419,1; 4353,4 va suv 5845 kDj/kg ga teng. 
Aralashtirishda ajralayotgan umumiy issiqlik miqdori quyidagiga teng. 
5845·279,5-(6419,1·4353,4·132,5) = 1633691-(933604,8+5768262)=123260 kDj
5-masala. 
Aralashtirgichda 1 soatga 20 tonna 75% H
2
SO
4
ni 68% konsentratsiyagacha suv bilan suyultiriladi. 
Agar oqimdagi kislota xarorati 20°C da ushlab turilsa aralashmadagi sovituvchi elementning issiqlik
kuchlanishini aniqlang. 
Yechish: 
Adabiyot ma‘lumotlaridan quyidagilarni topamiz 
20000 · 0.75(471.8-406) = 987000 kDj/soat. 
6-masala. 
75%li H
2
SO
4
olish uchun 1 T 95%li H
2
SO
4
ni 40% li H
2
SO
4
bilan suyultiriladi. Bunda qancha issiqlik 
ajralib chiqadi? 
Yechish: miqdori, kg 
Qo‘shilayotgan 40% li H
2
SO
4
( )
olinayotgan 75 % H
2
SO
4
1000+571,4=1571,4 
Kislota hosil qilish entalpiyasi kDj 
95% li …………………… 1000·0,95·92.2 =87571 
40%li …………………… 571.4·0,4·660,8 = 151024 
75%li …………………... 1571.4·0,75·406 = 478491 
Ajralayotgan issiqlik miqdori: 
478491-(87571+151024) = 239896 kDj.