1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

 
Масала №2. Kolchedanni yoqish (kuydirish) 
 
Hozirgi vaqtda oltingugurt tutgan gazlarni olish uchun asosiy hodisa bo`lib oltingugurt
kolchedani kuydirish hisoblanadi. Kolchedan yoqish jarayoni bir necha bosqichlardan iborat: 

---

139 
 
1.FeS
2
ni termik parchalanishi. 
2FeS
2
=> 2FeS+ S
2
2.Oltingugurtni yonishi. 
S
2
+2O
2
=> 2SO
2
3. FeS ni oksidlanishi. Bu jarayon juda murakkab bo‘lib, boorish mexanizimi o‘rganilmagan. FeS ni 
oksidlanish umumiy reaksiyasi quydagi tenglama bilan ifodalanadi. 
4FeS + 7O
2
= 2Fe
2
O
3
+4SO
2
yoki
3FeS + 5O
2
= Fe
3
O
4
+ 3SO
3
Kolchedanni oxirigacha yonishida temir oksidi xosil bo‘lishini quyidagi umumiy tenglama bilan 
ifodalash mumkin. 
4FeS
2
+11O
2
=> 2Fe
2
O
3
+8SO
2
+ 3415.7 Kdj
Va temir (VI)- oksidi
3FeS
2
+ 8O
2
=> Fe
3
O
3
+ 6SO
2
+ 248,2 kDj
1-masala 
45% li S tutgan kolchedanni kuydirishda, agar u to‘liq yonsa, kuyindi chiqishini aniqlang. 
Yechish: piritni yonish tenglamasi,. 
4FeS
2
+11O2 = 2Fe
2
O
3
+ 8SO
2
Bu tenglama 1 kg sof piritdan quyidagicha kuyindi hosil bo‘lishini ko‘rsatadi: 
(2·160)/(4·120) = 0.667 kg. 
15% ―S‖ 1kg kolchedanda quyidagicha FeS
2
mavjud: 
(0.45·120)/64=0.844 kg yoki 84.4%
Qolgan 100-84.4=15.6% ni aralashmalar tashkil qiladi, ular to‘liq kuyindiga o‘tadi. 1kg 45% S tutgan
1kg kolchedanni nazariy jihatdan kuyindi chiqishi quyidagini tashkil qiladi.
0.667*0.844+ 0.156= 0.719 kg 
Agar formulaga qo‘yib topadigan bo‘lsak, xuddi shu natijaga erishamiz.
Ya‘ni Cs
FAKT
= 45% va Cs 
KUY
= 0
2-masala. 
Sulfat kislota ishlab chiqarishda zavodning pechli bo‘limida birining unumdorlagi 200 T/sutka 
bo‘lgan 2 ta KC pechi mavjud. Kuydirishga 43% S tutgan kolchedan keladi. Pechdan chiqayotgan 
kuyindi ―S‘ miqdori 1% ni tashkil qiladi . 1 soatda pechdan ajralib chiqayotgan kuyindi miqdorini 
toping. 
Yechish: 
1 t kolchedan uchun kuyindi chiqishini quyidagi formuladan aniqlash mimkin. 
1 soatdagi kuyindi miqdori: 
3-masala. 
Kolchedanni yonishida havo pechiga kelayotgan kislarodning hammasi kuydirishga sarflanishi talab 
qilinganda kuydirilgan gazdagi oltingugurt (II)-oksidini maksimal tarkibini hisoblang. 
Yechish: 
Piritni yonish tenglamasiga asosan, 11 xajm kislorod sarflanganda jami 8 xajm SO
2
hosil bo‘ladi, 
shunungdek ,1 qism kislorod temir oksidi hosil bo‘lishiga ham sarflanadi. 
100 xajm havoda 79 hajm azot va 21 hajm kislarod va quyidagicha hajm SO
2
mavjud. 
( )
= 15,27 hajm SO
2
.
Shuning uchun 100 hajm havo sarfida olingan kuydirilgan gaz quyidagicha hajmni tashkil qiladi: 
15.27+79= 94,27 hajm 
Bundan, 
Olinayotgan kuydirilgan pirit xosil bo‘lishidagi Fe
2
S
3
kuyindi kuyindi tarkibidagi SO
2
ning 
maksimal konsetnratsiyasi quydagiga teng bo‘lishi mumkin: 

---