1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

74 
 
endotermik jarayonlarni o‘tkazish uchun ishlatiladi, chunki suv katta issiqlik sig‘imiga ega bo‘lib, 
haroratini bosimga qarab oson o‘zgartirish mumkin.
Misol
sifatida keltirish mumkinki, 1 tonna cho‘yan ishlab chiqarish uchun 300 m
3
, 1 tonna 
tsellyuloza uchun 250 m
3
suv sarflanadi. 1 tonna neftni olish uchun sharoitiga qarab 0,4 dan 24 m
3
gacha suv kerak. Yuqorida sanab o‘tilgan xo‘jalik tarmoqlarini hammasiga chuchuk va ma‗lum 
standartlarga javob beradigan suv kerak. Uni qanday tayyorlaymizq 
Tabiiy suvlar atmosfera, yer usti va yer osti suvlariga bo‘linadi. 
Atmosfera suvlari—yomg‘ir va qordan yig‘ilgan suvlardir. Ularda erigan tuzlar miqdori kam, 
lekin erigan gazlar miqdori baland. 
Yer usti suvlari-daryolar, ko‘llar, dengizlar suvlari. Ularning tarkibi turlicha bo‘lib, o‘zida gazlar, 
tuzlar, asoslar, kislotalar tutadi (dengiz suvining bir litrida 10 gr dan ko‘proq tuz bor). 
Yer osti suvlari-quduq, buloq, artezian suvlar. Ularning tarkibi o‘sha yer tuprog‘iga bog‘liq 
bo‘lib ko‘proq erigan tuzlar bo‘lib, organik moddalar aralashmalari deyarli bo‘lmaydi. 
Suvning sifatini asosiy ko‘rsatkichlari: qattiqlik, umumiy tuz miqdori, tiniqligi, 
oksidlanuvchanligi va reaktsiyasi. 
Suvning ishqoriyligi.
Suv tarkibidagi anionlar ОH
-
, HCО
3
-
, CО
3
2-
, PО
4
3-
, SiО
3
2-
va 
kuchsiz organik kislotalarning ayrim tuzlarining umumiy kontsеntratsiyasi suvning umumiy 
ishqoriyligi (Iu) dеyiladi va bir litrdagi millimol (mmol/l) larda ifodalanadi. 
Chunki barcha ko‘rsatilgan moddalar kislotalar bilan ta'sirlashadi, dеmak, suvning umumiy 
ishqoriyligi mеtil sarig‘i indikatori bilan titrlashga sarflanadigan kislota miqdori bilan aniqlanadi. 
Ishqoriylikni ifodalaydigan anionlar turiga bog‘liq holda gidrokarbonatli
И
gk
(HCО
3
-
), karbonatli И
k
(CО
3
2-
), silikatli И
s
(SiО
3
2-
), gidratli И
g
(ОH
-
), fosfatli И
f
(Н
2
РО
4
-
, 
НРО
4
2-
, РО
4
3-
) ishqoriylikka bo‘linadi. Umumiy ishqoriylik И
u

И
gk

И
k

И
s

И
g

И
f
bo‘ladi. 
Tabiiy suvlarda, odatda, gidrokarbonat ionlari nisbatan ko‘p miqdorda bo‘ladi, shuning uchun 
bunday suvlar uchun Iu /Igk ifoda xaraktеrlidir.