1. Shaxsiy kompyuterlarning dasturli ta‘minoti

11. Tezkor xotira. Xotira turlari bilan tanishish

Xotira-ma’lumot va dasturlarni saqlash uchun xizmat qiladi va quyidagilarga bo’linadi:

1.Operativ xotira 2. Kesh xotira 3. BIOS xotira 4.CMOS(yarim doimiy xotira) 5. Video xotira

Tezkor hotira boshqaruv hotirasiningsignallariorqali ishlaydi va ular orasidagi ba’zi signallarning uzilishini tinimsiz ushlab turadi. Bu signallar hotira modulidagi buyruqlarni bajarishga ulgurishi va keyingilariga tayorgarlik ko’radi. Ushbu uzilishlar “Tayming” lar deb nomlanadi va odatda qattiq disk xotirasini o’lchaydi. Bu “Tayming” lar orasida CAS# Latency (tCL), RAS# toCAS# delay (tRCD), RAS# Precharge (tRP) va Active to Precharge Delay (tRAS) lar ko’p ahamiyatga egadirlar. 

BIOS ni sozlash jarayonida barcha kerakli o’lchamlar xotiraga avtomatik ravishda joylashadi. Har bir modulda maxsus SPD (Serial Presence Detect) deb nomlangan kodli chiplar bor va ular og’ir topshiriqlarni modullarga yozib boradi. Tezkor xotirani jo’natish uchun avtomatik sozlanmalarni o’chirish kerak bo’ladi va barchasini qo’l sozlanmalariga ogirish kerak, barcha sozlanmalarni o’tkazgandan keyin protsessorning chastotasini oshirmaslik kerak, aksincha uni tushirish kerak. Kiritilgan parametrlar tezkor xotira sozlanmalari sistema platasidagi har xil modullardan ancha farq qilishi mumkin, hattoki bitta chipda ishlatilgan bo’lsada. Ko’plab platada jo’natish uchun tezkor xotiraning chastotasini va tayminglarni o’zgartirishi mumkin (rasm 1). Tezkor xotiraning o’lchamlari sozlash jarayonida jo’natilishi mumkin va Advanced Chipset Features yoki Advanced bo’limlarda bo’ladi.

Tezkor xotira kompyuterning muhim qismi bolib, protsessor undan amallarni bajarish uchun programma, berilganlarni oladi va amalni bajarib, natijani yana unda saqlaydi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, kompyuter ochirilsa, tezkor xotirada saqlanayotgan programmalar va berilganlar yoq bolib ketadi. Shuning uchun ularni qattiq diskda yoki disklarda saqlab qolish kerak. Kompyuter ishlab turganda elektr tokini ogohlantirmasdan ochirish, umuman aytganda, katta zarar keltirishi mumkin. Barcha turdagi xotiralar uchun muhim tushuncha uning hajmidir. Kompyuterlarda ma’lumot birligining eng kichik olchovi sifatida bayt qabul qilingan bolib, 1 bayt 8 bit (ikkilik raqam)ga teng.

Kesh xotira. Kesh xotira kompyuterning ishlash tezligini oshirish uchun ishlatiladi. U tezkor xotira va mikroprotsessor orasida joylashgan bolib, uning yordamida amallar bajarish tezkor xotira orqali bajariladigan amallardan ancha tez bajariladi. Shuning uchun kompyuter xotiraning koproq ishlatiladigan qismi nusxasini kesh xotirada saqlab turadi. Mikroprotsessorning xotiraga murojaatida, avvalo, kerakli programma va berilganlar kesh xotirada qidiriladi. Berilganlarni kesh xotirada qidirish vaqti tezkor xotiradagiga nisbatan ancha kam bolgani uchun kesh xotira bilan ishlash vaqti ancha kam boladi.

Videoxotira. Videoxotira monitor ekraniga video ma’lumotlarni (videotasvirlarni) saqlab turish uchun ishlatiladi. Shuni aytish lozimki, videotasvirlar (ayniqsa rangli) kompyuter xotirasida kop joy egallaydi. Shuning uchun video xotira hajmi qancha katta bolsa, shuncha yaxshi albatta.