1-тажриба машгулоти

Qaytariladigan qiymatlar (DISTING kalitli so`zi). MB da qaysi millat vakillari mavjudligini ko`rmokchi bo`lsak, quyidagicha so`rovni beramiz:
SELECT DISTING millat FROM aumt
So`rov natijalari jadvali 5-10 ta satrdan iborat bo`ladi, MB da esa 5600 ta yozuv mavjud. Nima uchun satr soni kam? Chunki, talabalarning ko`pchiligining millati o`zbek yoki rus. Bu qiymatlar yuzlab va minglab marta takrorlanadi. So`rov natijaviy jadvalining takrorlanadigan satrlarini SELECT operatorida qaytariladigan ustunlari oldidan DISTING kalit so`zini ko`rsatish orqali o`chirish mumkin. Bu so`rov quyidagi tarzda bajariladi. Oldin barcha natijaviy satrlar generatsiya qilinadi, undan keyin esa boshqasini takrorlaydigan ustunlar o`chiriladi. Agarda DISTING kalit so`zi ko`rsatilmagan bo`lsa takrorlanadigan satrlar o`chirilmaydi.
Satrlarni saralash (WHERE ifodasi). MB dagi jadvalning barcha satrlarini chiqaruvchi SQL – so`rovlar MB ni qurish, hisobot tuzish va boshqa ayrim hollardagina qo`llaniladi. Odatda jadvaldan bir nechta satrlarni tanlash va so`rov natijasiga faqatgina ularni chiqarish talab etiladi. Qanday satrlarni chiqarish
kerakligini ko`rsatish uchun WHERE ifodasi ishlatiladi.
WHERE ifodasi WHERE kalit so`zidan va undan keyin keluvchi qanday satrlar o`qilishi lozimligini aniqlovchi izlash shartidan tashkil topadi. Oldingi so`rovda izlash sharti guruh=’12-10 MIIT’ ifodasi edi. Bu holda ATALABA jadvalining barcha satrlari birin-ketin ko`rib chiqiladi va ularning har biriga izlash sharti qo`llaniladi. Agarda izlash shartida ustun nomi uchrasa u holda ustunning qiymati joriy satr uchun ishlatiladi. Izlash shartining har bir satri quyida ko`rsatilgan qiymatlardan biriga ega bo`lishi mumkin.

• 
  Agarda izlash sharti TRUE qiymatiga ega bo`lsa, bu satr so`rov natijasiga qo`shiladi.
  
• 
  Agarda izlash sharti FALSE qiymatga ega bo`lsa, u so`rov natijasiga chiqarilmaydi.
  
• 
  Agarda izlash sharti NULL qiymatga ega bo`lsa, satr so`rov natijasiga chiqarilmaydi.
  

SQL da turlicha so`rovlarni samarali va tartibli tuzish uchun qator izlash shartlari qo`llaniladi. quyida 5 ta asosiy izlash shartlari ko`rib chiqiladi.

• 
  Taqqoslash. Bitta ifodaning qiymati ikkinchi ifodaning qiymati bilan taqqoslanadi.
  
• 
  Qiymatni biror diapozonda yotishini tekshirish. Bunda ko`rsatilgan qiymat aniqlangan qiymatlar diapozoniga tushish yoki tushmasligini aniqlaydi. Masalan, bunday izlash sharti 1990 va 1995 yillar oraligida tug`ilgan barcha talabalarni chiqarish.
  
• 
  Biror to`plamga tegishliligini tekshirish. Bunda ifoda qiymati ma`lumot to`plamning biror qiymatiga teng yoki yoki teng emasligi tekshiriladi. Masalan, bunday izlash sharti ’11-10 MIIT’ yoki ‘5-10 ARX’ guruhlari talabalari ro`yxatini chiqarish.
  
• 
  Ko`rsatilgan shablonga muvofiqligini tekshirish. Ustundagi shartli qiymat aniqlangan shablonga mos kelishi yoki kelmasligini aniqlaydi. Masalan, bunday izlash sharti ismi “E” bilan boshlanuvchi talabalarni tanlash uchun qo`llaniladi.
  
• 
  NULL qiymatga tengligini tekshirish. Ustunda NULL qiymat mavjudligini tekshiradi. Masalan, bunday izlash sharti otasi ismi kiritilmagan talabalar ro`yxatini chiqarish uchun ishlatiladi.
  

Taqqoslash ( , <>, <, <, >, > ). SQL ning nisbatan ko`p tarqalgan izlash sharti bu taqqoslashdir. SQL taqqoslashni amalga oshirish uchun jadvaldagi ma`lumotlarning har bir satri uchun ikkita ifoda qiymatini hisoblaydi va taqqoslaydi. Ifodalar juda oddiy, masalan, bitta ustun nomi va o`zgarmasdan iborat bo`lishi mumkin. Xuddi shunday, nisbatan murakkab ifodalar bu arifmetik ifodalardir.
Qiymatni biror diapazonga tegishlilik shartini tekshirish (BETWEEN). Izlash shartining boshqa ko`rinishi, qiymatning biror diapazonga tegishlilik shartidir. Bunda ma`lumot qiymat 2 ta aniqlangan qiymat orasida yotishligini tekshiriladi. Izlash shartida 3 ta ifoda beriladi. Birinchi ifoda tekshiriladigan qiymatni aniqlaydi. Ikkinchi va uchinchi ifodalar tekshiriladigan diapozonning yuqori va quyi chegaralarini aniqlaydi. Uchala ifodaninig ham tiplari taqqoslanadigan bo`lishi lozim.
Misol 5. 1990 va 1995 yillar oraligida tug`ilgan barcha talabalarni chiqarish.
SELECT *
FROM aumt
WHERE tvaqt BETWEEN ’01.01.1990’ AND ’31.12.1995’


Topshiriq
A. 1-tajriba ish topshiriq variantlarini bajarishni davom ettiring.
B. Bajariladigan vazifalar:
1. O`z variantingiz MB ga SQL tili yordamida:
- MB ga qiymat kiritish buyruqlarini tuzing.
- MB dagi ba`zi bir qiymatlarni o`zgartirish buyruqlarini tuzing.
- MB dagi ba`zi bir qiymatlarni o`chirish buyruqlarini tuzing.
2. O`z variantingiz MB dan SQL tili yordamida:
- barcha yozuvlarini o`qish buyruqlarini tuzing.
- ba`zi bir yozuvlarni o`qish buyruqlarini tuzing.
- ba`zi bir yozuvlar to`plamini tartiblangan holda o`qish buyruqlarini tuzing.
Xulosa: Bajargan ishlaringizni batafsil bayon qiluvchi xulosa yozing.