1. Ta’limda axbort texnologiyalari faniga kirish. Aktni O'zbekistonda rivojlantirishdagi davlat siyosatining asosiy yo'nalishlari

yagona davlat interaktiv xizmatlari portali 
tashkil etish va uning texnik va texnologik
asoslari bayon qilingan nizom qabul qilindi.
Yuqorida eslab o'tilgan barcha me’yoriy-huquqiy qonunchilik hujjatlari, O'zbekistonda
interaktiv davlat xizmatlari hamda elektron hukumatni joriy qilish, uni rivojlantirish borasida
bosqichma-bosqich, evolyutsion huquqiy poydevorni yaratishga xizmat qildi. 2013 yilda ham
bu boradagi mantiqiy izchillik davom etib, aytish mumkinki, haqiqiy ma’noda O'zbekiston

---

---

elektron hukumatining huquqiy poydevorini mustahkamlagan muhim qonun hujjatlarining

qabul qilinishi bilan ahamiyatli bo'ldi. Xususan, bu borada, Vazirlar Mahkamasining 25-yanvar,
2013 yil, 18-sonli qarori bilan, davlat boshqaruvining samaradorligi va yuridik hamda jismoniy
shaxslarga interaktiv davlat xizmatlari ko'rsatish sifatining oshirilishini ta’minlovchi «Elektron
hukumat» tizimini shakllantirish alohida ustuvor vazifa qilib belgilandi. Qolaversa, mazkur
qarorda «Elektron hukumat» tushunchasiga, o'zbek tilida rasmiy tushuntirish - ta’rif berildi.
Elektron hukumat deganda, fuqaro, korxona va tashkilotlarga, hukumat idoralarining turli
pog'onalariga va davlat amaldorlariga davlat xizmatlarini taqdim qilishda axborot-
kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish tushuniladi.
Davlat boshqaruvi ichki strukturasi - vazirliklar, idoralar, tashkilot va muassasalar,
markaziy, hududiy va mahalliy hokimiyatlar, orasida elektron hujjat almashinuvi yo'lga
qo'yiladi. Idoralararo munosabatlarda yaxlit interaktiv axborot tizimini qo'llash orqali, o'zaro
aloqa va ichki monitoring tizimi shaffoflanadi.
Qolaversa, elektron hukumatni joriy qilish orqali erishilishi ko'zda tutiladigan yana bir
qancha iqtisodiy va ijtimoiy naf omillari ham mavjudki, ularni ham o'z o'rnida e’tirof etib o'tish
zarur: elektron hujjat almashinuvi tufayli, qog'oz iste’moli qisqaradi, ya’ni qog'oz mahsuloti
tejaladi; hujjat almashinuv tizimida vaqt tejaladi, ya’ni elektron hujjat axborot kommunikatsiya
texnologiyalari orqali yuborilganda, mazkur hujjat shu lahzaning o'zidayoq belgilangan
manzilda bo'ladi. Davlat idorasiga murojaat etuvchi fuqaro, dastlabki zaruriy hujjatlarni
to'plamini yoki murojaatnomani bir marotaba shakllantirib, kerakli manzilga yo'llaydi,
murojaatni ko'rib chiqish va unga munosabat bildirishning keyingi bosqichlari maxsus semantik
tizim asosida, avtomatlashtirilgan ko'rinishda, murojaat etuvchining ishtirokisiz amalga oshadi,
ya’ni, murojaat etuvchi fuqaro, zaruriy hujjatlar to'plamini, yoki, murojaatnomani ko'tarib,
idorama-idora sarson yurishi, murojaatni ko'rib chiqishda jarayonining kureri sifatida
qatnashishi, bu orqali, vaqt, transport, kanselyariya va boshqa turdagi xarajatlarni oldi olinadi.
Bunday murojaatni ko'rib chiqishi va unga javob berishi zarur bo'lgan idoraning mazkur
murojaatga nisbatan munosabati yuqori tashkilot tomonidan nazorat qilib turiladi, agar tegishli
idora qonunda belgilangan muddatda murojaatni ko'rib chiqmasa yoki unga javob bermasa,
yuqori davlat tashkiloti tomonidan chora ko'rilishi mumkin bo'ladi. Murojaatni ko'rib chiqish
jarayoni qaysi bosqichga etgani haqida fuqaro maxsus axborot kommunikatsiya vositalari,
masalan, elektron pochta yoki SMS orqali xabardor bo'lib turishi imkoniyati yaratiladi.
Ilm-fan va texnikaning barcha yo'nalishi kabi axborot kommunikatsiya texnologiyalari
sohasi ham tinimsiz rivojlanishda ekanligini nazarda tutsak, elektron hukumat tizimi ham mazkur
sohaning keyingi yangi yutuqlarini o'zida joriy etish orqali yanada takomillashib,
mukammallashib borishi tabiiy.
Shuningdek, O'zbekiston Respublikasi Milliy axborot-kommunikatsiya tizimlarini 2013-
2020 yillar mobaynida rivojlantirish kompleks dasturini amalga oshirishni muvofiqlashtiruvchi
Respublika komissiyasi tashkil etildi.
Janubiy Koreyada elektron hukumatni shakllantirish bo'yicha tashabbus 2001-yilda
yuridik kuchga ega bo'ldi. Mamlakatda elektron hukumatni rivojlantirish bo'yicha ishlab
chiqilgan dastur hukumat organlarining ishida samardorlikni oshirishga qaratilgan bo'lib, u uch
bosqichda amalga oshirilishi lozim bo'lgan.
Birinchi bosqichda (2001-2003) kompleks chora-tadbirlar ishlab chiqilgan bo'lib,
ularning natijasida Koreyaning hukumat organlari tashqi dunyo bilan Internet orqali uchta
asosiy yo'nalishda - G2C (davlat - fuqaroga), G2B (davlatdan - biznesga) va G2G (davlatdan -
davlatga) sxemalari bo'yicha aloqa qila boshladi.
Bundan tashqari, davlat boshqaruvi tizimida idoralararo elektron aloqalarni ta’minlashga
qaratilgan informatsion-texnologik arxitektura ham ishlab chiqilgan. Unda, xususan, elektron
hujjat aylanishi, elektron raqamli imzo va boshqa texnologiyalar faol qo'llanilgan. Umumiy
hisobda, birinchi bosqich uchun jami 225 million AQSh dollari miqdorida mablag sarflangan.
Natijada, Koreya raqamli imkoniyatlar indeksi bo'yicha jahonda 4-o'ringa ko'tarilib oldi.
Ikkinchi bosqichda (2003-2007) Koreya hukumati o'z oldiga ancha katta maqsadni
qo'ygan -dunyo davlatlari ichida nisbatan ochiq va shaffof elektron hukumatni shakllantirish.

---

---

Koreyaning “Elektron hukumat qurishning milliy asoslari va tamoyillari” nomli dasturiga

muvofiq to'rtta sohaga oid loyihalar ishga tushirilgan:
•
davlat boshqaruvi organlarining faoliyat ko'rsatishi
•
davlat xizmatlarini ko'rsatish
•
axborot resurslarini boshqarish
•
qonun ijodkorligi tizimi
Ushbu loyihalarni amalga oshirish uchun jami 981 million AQSh dollari miqdoridagi
mablag' sarflangan. Natijalar kutilganidan ham a’lo darajada bo'lgan.
2007-yilga kelib Koreyada markaziy boshqaruv organlarining 55 foizida davlat
apparatining 96,6 foiz xodimlari axborotlarni qayta ishlashning milliy elektron tizimi - "On-
Nara” (koreyscha, onlayn-mamlakat) tizimidan foydalanishga o'tgan. Buning natijasi o'laroq,
fuqarolarning murojaatlarini ko'rib chiqish muddati 30-44 kundan 7-13 kungacha qisqargan.
Davlat tuzilmalarida ma’lumotlarni qayta ishlashning innovatsion tizimi - "On-Nara”
2007-yildan to'liq ishga tushgan bo'lib, uning oldiga quyidagi maqsadlar qo'yilgan:
• ma’lumotlarni qayta ishlash va almashish doirasida barcha boshqaruv jarayonlarini
standartlashtirish;
• davlat organlarining markazlashmagan operatsiyalarini boshqarishni yagona tizimga
solish;
• tizim ishtirokchilari o'rtasida axborotlarni almashish va tarqatishni ta’minlovchi turli
jarayonlarni o'zaro bog'lash va bir-biriga integratsiya qilish.
Janubiy Koreyada hozirda deyarli barcha davlat xaridlari veb-texnologiyalar yordamida
amalga oshiriladi-tenderlarning 93 foizi va onlayn-xaridlarning 99,6 foizi.