10- mavzu: Obyektga yo’naltirilgan dasturlash tillari Obyektga yo‘naltirilgan dasturlash

Obyektga mo’ljallangan dasturlar yaratish 
Obyektga mo’ljallangan dasturlar yaratish, dastur yaratishda obyektga 
mo’ljallangan modellarni yaratishga asoslangan. Obyektga mo’ljallangan dasturlar 
yaratish deganda biz: dasturiy sistemalarni yaratishdagi obyektga mo’ljallangan 
metodologiyani, bu texnologiyani qo’llovchi instrumental vositalarni tushunamiz.
Obyektga mo’ljallangan dasturlar yaratish dasturiy vositalarni yaratishning 
hayotiy tsiklining birinchi boskichidayok qo’llanilishi mumkin va u dasturlash 
tillariga bog’lik emas. Yaratish jarayonida obyektlar-bu formal konstruktsiyalar 
bo’lib (masalan, burchaklari yoydan tashkil topgan to’rtburchaklar) ularni 
obyektlar aks ettiradi. Obyektga mo’ljallangan dasturlash yaratish demak obyektga 
mo’ljallangan metodologiyani(texnologiyani) qo’llashga asoslangan.

---

Obyektga mo’ljallangan dasturlash tillariga oxirgi vaqtlarda juda ommaviylashgan 
dasturlash tillari kiradi. Bular quyidagilar: C++, Visual C++, Visual Basic.NET, 
Java va boshqalar. C++ eng ko‘p tarqalgan obyektga mo‘ljallangan dasturlash 
tillariga kiradi.
Obyektga mo‘ljallangan dasturlashda dastur obyektlarni va ularning 
xususiyatlarini(atributlarini) va ularni birlashtiruvchi sinflarni tavsiflashga olib 
kelinadi. Shu jumladan obyektlar ustida operatsiyalar (usullar) aniqlashga olib 
kelinadi. Atributlar va usullarni tadqiq qilish asosida bazaviy sinflar va ularning 
hosilalarini yaratish imkoniyati to‘g‘iladi. 
Sinf va obyekt tushunchasi 
Sintaksis bo‘yicha, C++ da sinf – bu mavjud bo‘lgan tiplar asosida yangi 
yaratilgan strukturlangan tip.
Sinf ta’rifi sodda shakli:
{};
bu yerda:
sinf_tipi –class, struct, union xizmatchi so‘zlaridan biri; 
Vorislik, inkapsulyatsiya, polimorfizm. 
Obyektga mo‘ljallangan dasturlashning yana bir nazariy jihatdan juda muhim 
va zarur xususiyatlaridan biri hodisalarni ishlash mexanizmi hisoblanadi, ular 
yordamida obyektlar atributlari qiymatlari o‘zgartiriladi. Obyektga mo‘ljallangan 
dasturlashda avval yaratilgan obyektlar bibliotekasi va usullaridan foydalanish 
hisobiga obyektga yo‘naltirilgan dasturlashda ancha mehnat tejaladi.
Obyektlar, sinflar va usullar polimorfizm bo‘lishlari mumkin, bu esa DV ning 
qo‘lay foydalanishligi va universalligini ta’minlaydi.
1.Vorislik
2.Inkapsulyatsiya (usullar va xususiyatlarni obyekt ichida saqlash-yashirish). 
3.Polimorfizm, berilmalarni ishlash funksiyalarining mavjudligi.
4. Abstraktsiya.Abstraktsiya – bu identifikatorlardan farqli bo‘lgan istalgan 
dasturlash tili ifodasi hisoblanadi.
Obyektga mo‘ljallangan dasturlashda har bir obyekt printsipial dinamik mohiyatga 
ega, ya’ni u vaqtga bog‘lik holda va unga nisbatan tashqi faktorlar ta’sirida 
o‘zgaradi. Boshqacha aytganda obyekt ma’lum bir darajada o‘zini tutishiga ega. 
Obyektga mo‘ljallangan dasturlashda abstraktsiya OYD ning modeli hisoblanadi. 
Sinf umumiy xususiyatlar va hulk-atvorga ega bo‘lgan obyektlarni birlashtiradi. 
Bitta sinfga mansub obyektlar bir xil xususiyatlarga ega bo‘lib, bir xil xatti-xarakat 
namoyon etadi.