10-Amaliy Mavzu: O’zbek tilida ish yurtish. Ishdan maqsad

D a l o l a t n o m a. Muassasa yoki ayrim shaxslar faoliyati bilan boglik biron-bir bulgan vokea, xodisa, ish-xarakatini yoki mavjud xolatni tasdiklash, unga guvoxlik berish maksadida bir necha kishi tomonidan tuzilgan xujjat. Dalolatnoma tuzish xilma-xil maksadlarni kuzlaydi, lekin uning asosiy maksadi sodir bulgan vokea-xodisalarni yoki mavjud xolatni konuniy-xukukiy jixatdan isbotlash yoki tasdiklashdir. Bir kancha xollarda dalolatnoma tuzish maxsus xukukiy normalar bilan kat’iy belgilangan. Masalan, korxonalarning xisob-kitob bulimlari faoliyatida dalolatnomalar avvaldan belgilangan mazmun va davriylikka asosan tuziladi va ular xukukiy jixatdan muxim urin tutadilar.
I sh o n ch n o m a. Muayyan muassasa yoki ayrim shaxs uz nomidan ish kurish uchun ikkinchi bir shaxsga ishonch bildiradigan yozma vakolatli xujjat. Ishonchnomalar uz mazmuniga kura, mol – mulkni boshkarish, pul va moddiy – buyum boyliklarini olish, sud idoralarida ish olib borish va boshka ishlarni amalga oshirishni ifodalaydi. Muayyan ish – xarakatni bajarishga vakolat berish kim tomondan (muassasa tomonidanmi yoki ayrim shaxs tomonidanmi) rasmiylashtirilishiga karab, ishonchnomalar rasmiy (xizmat) va shaxsiy turlarga bulinadi.
Rasmiy (xizmat soxasidagi) ishonchnomalar davlat muassasalari, kasaba uyushmasi va boshka kooperativ xamda ijtimoiy tashkilotlar tomonidan muayyan lovozimli shaxsga uning mazkur tashkilotlar tomonidan ish yuritishga vakil kilinganligini bildirish uchun beriladi; ular muassasa raxbari tomonidan imzolanishi va muxr bilan tasdiklanishi kerak.
Y u r i k n o m a. Konun yoki boshka me’yoriy xujjatlarni tushuntirish maksadida chakiriladigan xukukiy xujjat. Muassasa (ularning bulimlari xizmatlari) , mansabdor shaxs va fukarolarning tashkiliy, ilmiy – texnikaviy, moliyaviy va boshka maxsus faoliyat tomonlari xususida tartib – koida urnatish maksadida davlat boshkaruvi organlari tomonidan chakiriladi. (yoki ularning raxbarlari tasdiklaydi). Xalk deputatlari Sovetlari ijrioya komitetlari, ularning boshkarma va bulinmalari yuriknomalar chakirmaydi.
K o i d a – muayyan xarakat tartibotini belgilaydi (idora joylashgan uy-joydan foydalanish koidasi; arxivga xujjat materiallari topshirish koidasi) yoki urnatilgan me’yordan kelib chikib bajariladigan faoliyatni kursatadi (ichki tartibot koidasi, oliy ukuv yurtiga kabul kilish koidasi).
N i z o m. Muassasa yoki uning tarkibiy bulinmalari tuzilishi, xukuki, vazifalari, burchlari, ishni tashkil kilishlari tartibotini belgilaydigan xukukiy xujjat. Nizom ayrim mansabdor shaxslarga va turli tadbirlar (kurik, musobaka, konkurs va boshkalar)ga nisbatan xam tuzilishi mumkin.
U s t a v. Muayyan munosabat doirasidagi faoliyat yoki biror davlat organi, muassasaning tuzilishi vazifasini yunaltirib turadigan asosiy nizom va koidalar majmui. Ustav biror organ yoki muassasa vazifalari va xukukiy xolatini tavsiflaydigan normativ axamyatga ega. Binobarin ustav nizomga nisbatan keng tushunchadir. U kuprok ma’lum bir tarmok, soxalar, yirik muassasalar buyicha tuziladi. CHunonchi, davlat nashryotlari buyicha namunaviy ustav kabul kilingan, shu asosda xar bir nashryot uz nizomini kabul kiladi. Ustavning eng zaruriy kismlari nizomning zaruriy kismlariga uxshash buladi.