10-mavzu: Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida jamoada ishlash ko‘nikmalarini shakllantirishning mazmuni Jamoa haqida tushuncha

Jamoani shakllanish bosqichlari. 
Jamoaning vujudga kelish uchun to‘rt bosqich zarur. Jamoaning shakllanish 
bosqichlarida dastlab o‘qituvchi butun guruhga talab qo‘yadi hamda mazkur 
jarayonda jamoa faollarining shakllanishiga alohida e'tibor qaratadi. Navbatdagi 
bosqichda muayyan darajada shakllangan jamoa faollari jamoa a’zolari oldiga 
ma’lum talablarni qo‘yadi. Uchinchi bosqichda esa jamoa umumiy holda 
jamoaning har a’zosidan muayyan tarzdagi faoliyatni olib borishni talab qiladi. 

---

So‘nggi (to‘rtinchi) bosqichda esa jamoaning har bir a’zosi o‘z oldiga mustaqil 
ravishda jamoa manfaatlarini ifoda etuvchi talabni qo‘yish layoqatiga ega bo‘ladi. 
Jamoaga qo‘yilayotgan talablar mazmunidagi farq jamoa rivojlanishi bosqichini 
aniqlovchi yorqin tashkiliy ko‘rsatkich sanaladi. Jamoaning amaliy faoliyati 
mazmuni, jamoa a’zolarining jamoa oldidagi javobgarligi, ular o‘rtasidagi ijodiy 
hamkorlik, shuningdek, ularning xulq-atvori axloqiy kamolot darajalarini 
ko‘rsatuvchi muhim belgilar sifatida namoyon bo‘ladi. Jamoani shakllantirishda 
uning hayotini belgilovchi ichki jarayonining mohiyatini inobatga olish zarur.
Jamoa hayotining birinchi bosqichi. Sinf jamoasining faolligining paydo 
bo‘lishi ushbu davr uchun xarakterli hodisadir. O‘quvchilar orasidagi faoli 
muayyan guruhning shunday a’zolaridirki, ular jamoa manfaatiga muvofiq tarzda 
harakat qiladilar, o‘qituvchi faoliyati va talabiga nisbatan xayrixohlik bilan 
munosabatda bo‘ladilar. Faollar o‘qituvchining yaqin yordamchilari sifatida ish 
olib boradilar.
Jamoa rivojlanishining ikkinchi bosqichi. Ushbu bosqich jamoa faolining 
o‘qituvchi talabini qo‘llab-quvvatlash hamda o‘z navbatida uning o‘zi bu talablarni 
jamoa a’zolari zimmasiga qo‘yishi bilan tafsiflanadi. Endilikda o‘qituvchi jamoada 
paydo bo‘lgan va u bilan bog‘liq muammo, masalalarni yolg‘iz o‘zi hal qilmaydi. 
Jamoa faoli bilan maxsus tarbiyaviy ish olib borish orqali bu ishga uni jalb etadi. 
Ushbu bosqichda jamoa hayotini tashkil qilish usuli murakkablashib boradi, ya’ni, 
jamoa o‘z-o‘zini boshqarishga o‘tadi. O‘quvchilar amaliy faoliyatining doimiy 
ravishda murakkablashib borishi mazkur davrining muhim xususiyati sanaladi. 
Ikkinchi bosqichda jamoaning muhim ishlarini o‘quvchilar tomonidan mustaqil 
rejalashtirilishi, tadbirlarni o‘tkazishga tiyyorgarlik, uni o‘tkazish hamda faoliyat
natijalarini muhokama qilish jamoa faoliyatining ijodiy xususyat kasb etishini 
ko‘rsatuvchi omillar sanaladi. Jamoaning ijobiy rivojlanishi uning a’zolarida motiv 
(raq‘bat)larning 
paydo bo‘lishi, ijodiy hamkorlik va o‘zaro yordam 
munosabatlarining tez sur'atlar bilan rivojlanishiga olib keladi.
Jamoada mustaqil faoliyatning yuzaga kelshida jamoa faolining roli 
beqiyosdir. Ammo jamoa faolining jamoa a’zolari orasida hurmat qozona olishi, 

---

ularga namuna bo‘lishi, o‘z burchlarini aniq va puxta bajarishi hamda o‘z 
mavqelaridan noo‘rin foydalanmasliklari juda muhimdir. Bu o‘rinda 
A.S.Makarenkoning jamoa faoliga nisbatan ―jamoa vijdoni deya bergan ta’rifini 
eslab o‘tish joizdir. Jamoa faoli birmuncha imtiyozlar (huquqlar)ga ega bo‘lsada, 
ayni paytda uning o‘ziga ham oshirilgan talablarning qo‘yilishi maqsadga 
muvofiqdir. Jamoaning rivojlanishi bu bosqichda to‘xtab qolishi mumkin emas, 
chunki faoliyat ko‘rsatayotgan kuch jamoaning bir qismigina xolos. Bordi-yu, 
jamoaning rivojlanishi ushbu bosqichda to‘xtatib qolinsa, jamoa faolining 
guruhning boshqa a’zolari bilan qarama-qarshi qo‘yish xavfli tug‘ilishi mumkin. 
Bu bosqichda o‘quvchilar barchasining alohida faollik ko‘rsatishga erishishlari 
zarur sanaladi.