11 – laboratoriya mashg‘ulot Nochiziqli boshqarish sistemalarini modellashtirish Ishdan maqsad

Ishning bajarilish tartibi:
Mexanik tizimlarni o’rganishda tizim elementlari 
bilan bog’liq fizik qonuniyatlarga murojaat etiladi. 
Ushbu tizimda 3 ta fizik element bo’lib, ular: k-elastiklik, c-silindr porshinini 
qarshilik koeffisenti va y- yo’l. 
Ushbu tizim uchun Nyutonning II qonunini joriy qilamiz va uning matematik 
ifodasini shakllantiramiz. 
)
(
t
f
( )
 
,
)
(
)
(
0
dt
t
f
t
f
L
p
F
pt


−
=
=
)
(
t
f
,
0
)
(
=
t
f
0

t
)
(
t
f
)
(
p
F


)
(
)
(
1
p
F
L
t
f
−
=
1
−
L

---

Bu yerda, - tizimga ta’sir etuvchi kuch, 
- m massali ob’ektning olgan 
tezlanishi, 
- silindrli porshinning qarshilik kuchi, 
- elastiklik kuchi. 
Yakuniy matematik ifodani Laplas o’zgartirishlari asosida o’zgartiriladi. 
Natijada, o’zgartirish funksiyasi xosil bo’ldi. 
yoki 
Yakuniy matematik ifoda berilgan tizimning matematik modeli bo’lib, uning 
blok sxemasi quyidagicha bo’ladi: 
Demak, tizimning matematik modeli yaratildi. 
Yaratilgan matematik modelni MatLab tizimida kompyuterli modelini qurish 
uchun Matlab 
dasturi yuklanadi. Dastur yuklangach, dasturning Command 
Window oynasi o’zgaruvchi va buyruqlardan tozalanadi: 
Variant asoisda o’zgaruvchilarga qiymat beriladi. 
Modelning o’zgartirish funksiyasini xosil qilish uchun tf buyrug’idan 
foydalaniladi. 

---

Ko’rilayotgan tizimning kirish qiymati bo’yicha natijaviy grafigini step() 
buyrug’i orqali ko’rish mumkin. 
Ko’rilayotgan tizimni MatLab dasturida kompyuterli model ko’rinishini 
qurish uchun Simulink qismidan foydalaniladi. Simulinkni ishga tushirish uchun 
tugmasi yoki simulink buyrug’i beriladi. 
Simulink kutubxonasidan foydalangan xolda yangi model yaratish uchun 
yangi oyna ochiladi (File – New - Model). Yangi yaratilgan oynaga Simulink 
0
20
40
60
80
100
120
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Step Response
Time (seconds)
A
m
p
lit
u
d
e

---

kutubxonasidan foydalanib, Constant, Transfer Fcn va Display bloklari 
joylashtiriladi. 
Ular o’zaro birlashtiriladi. Har bir blokka uning konteks menyusi orqali Block 
Parametrs buyrug’i orqali o’zgartirish imkoniyati bor. 
Yaratilgan modelni 
tugmasi orqali ishga tushiriladi. 
Matlab dasturida ixtiyoriy buyruq yoki funksiya haqida ma’lumot olish uchun 
help kalit so’zidan foydalaniladi. 
Topshiriqlar:
-
Berilgan variant asosida tizimning matematik modeli qurilsin; 
-
Yaratilgan matematik model asosida MatLab tizimida kompyuterli model 
shakllantirilsin; 
-
Yaratilgan modelni taxlil qiling.