304
Keys N
o
4
Beton tarkibini loyihalash berilgan mustahkamlikdagi va tsement sarfini
minimal konsistentsiya asosida bajariladi. Zich tarkibli va minimal tsement sarflab
olinadigan betonlarda asosiy hajmni to‘ldiruvchilar tashkil etadi.
Agar yirik to‘ldiruvchi bo‘liqligi (shag‘al yoki shag‘al) – V
bo‘sh.yir.
bo‘lsa,
unda betonning maksimal tashkil etuvchisi mayda to‘ldiruvchi
hisoblanadi
– V
mayda
= 0,01V
bo‘sh.yir.
(0,01-bo‘shliqlik foizda keltirilgan).
U holda mayda va yirik to‘ldiruvchilar aralashmasi bo‘shliqligi quyidagiga
teng:
100
.
.
.
.
min
.
йир
буш
май
буш
арал
V
V
V
Misol: agar shag‘al bo‘shliqligi 32% bo‘lsa, qumning bo‘shliqligi esa 27%
bo‘lsa, u holda shag‘al va qumning minimal bo‘shliqligi 8,6% ni tashkil etadi.
Bunda shartli ravishda yirik to‘ldiruvchilar orasidagi bo‘shliq mayda
to‘ldiruvchilar bilan to‘ldirilishini nazarda tutiladi.
Lekin amaliyotda yirik
to‘ldiruvchi donalari bir-biriga yaqin joylashganda qum o‘tishi qiyinlashadi va
bo‘shliq hosil bo‘ladi.
SHu sababli,
qumning hajmi V
qum
= 0,01V
bo‘sh.yir.
bo‘lsa, u holda yirik
to‘ldiruvchining donalari qorishmada kam miqdorda
siljiydi va qorishma
bo‘shliqligi ortadi. Aralashma bo‘shliqligining mayda va yirik to‘ldiruvchilarga
bog‘liqligini I.N.Axverdov grafik ko‘rinishida tasvirlaydi.
Aralashma bo‘shliqligining mayda va yirik to‘ldiruvchilarga bog‘liqligi
Misol: V
bo‘sh.yir.
=32% va V
bo‘sh.may.
=27% bo‘lsa, grafikda keltiriladiki yirik
to‘ldiruvchilar sarfi 1m
3
qorishma
uchun V
yir.
- 0,9 m
3
, qum esa V
may.
- 0,4m
3
,
bundan kelib chiqib aralashma bo‘shliqligi V
bo‘sh.aral.
- 11% ni tashkil etadi. Agar
V
yir.
- 0,7m
3
va V
may.
- 0,55m
3
bo‘lsa, V
bo‘sh.aral.
- 14,5% ni tashkil etadi.
1. Aralashma bo‘shliqligi bevosita tsement qorishmasi sarfini belgilaydi, yahni
bo‘shliqlik qancha katta bo‘lsa tsement sarfi ham shuncha ortadi.
2. Agar yirik to‘ldiruvchidan
voz kechilsa, u holda mayda donadorlikka ega
bo‘lgan beton olinadi va yuqoridagi grafik bo‘yicha to‘ldiruvchining
bo‘shliqligi 27% ni tashkil etadi. Bu esa 1m
3
to‘ldiruvchilar
aralashmasiga