11-tema. Paskal tili programmalastırıw tiliniń álippesi, buyrıqlar sisteması hám operatorları

Kiritiw hám shıǵarıw operatorlar. Jeke komp`yuterlerde maǵlıwmatlardı kiritiw ushın tiykarınan klaviaturadan paydalanıladı. Ózgeriwshilerge klaviaturadan mánis kiritiw ushın tómendegi operatorlardan paydalanıladı:

read (x1,x2,...,xn); hám readln (x1,x2,...,xn);

Bul jerde xi(i= ) kiritiwshi ózgeriwshiler dizimi; read – operator atı bolıp, qaraqalpaqsha oqıw mánisin beredi. x1,x2, ...,xn ózgeriwshiler integer hám char tipleriniń qálegenine tiyisli bolıwı múmkin. read sóziniń izindegi “ln” taza qatarǵa ótiwdi ańlatadı. Yaǵnıy readln operatorı dizimindegi ózgeriwshilerge mánis kiritilgennen keyin kursordı jańa qatarǵa alıp ótedi. Bir qatarǵa bir neshe mánisler kiritilgende olardıń arasına bos poziciya (probel) qoyıladı.
Mısalı, programmada a,b,c,d haqıyqıy ózgeriwshilerine 12.5, 77.3, -14.5 hám 3848.0 mánislerin kiritiw talap etilsin.
a) var
a,b,c,d:real;
begin
read (a,b,c,d); ...
Bul jaǵdayda klaviaturadan 12.5 77.3 -14.5 hám 3848.0 sanları teriledi hám Enter klavishası menen komp`yuter yadına kiritiledi.
b) ...
read (a,b,c); read (d); ...
Bul jaǵdayda da mánisler joqarıdaǵıday kiritiledi.
12.5 77.3 -147.5 hám 3848.0 sanları teriledi hám Enter klavishası menen komp`yuter yadına kiritiledi.
c) ...readln (a,b,c); read (d); endi mánisler 12.5 77.3 -147.5 sanları teriledi hám Enter klavishası menen komp`yuter yadına kiritiledi.
3848.0 sanı teriledi hám Enter klavishası menen komp`yuter yadına kiritiledi.
g) ...readln; readln (a,b); read (c,d); bul jaǵdayda mánisler Enter klavishası menen bir bos qatar kiritiledi:
12.5 77.3
-147.5 3848.0 kórinisinde sanlar teriledi hám Enter klavishası menen komp`yuter yadına kiritiledi.
Shıǵarıw operatorı ulıwma kóriniste tómendegishe jazıladı.
Write (a1:b1:c1,a2:b2:c2, ...,an:bn:cn);
Writeln (a1:b1:c1,a2:b2:c2, ...,an:bn:cn);
Writeln;
Bul jerde a1,a2, ...,an – mánisleri shıǵarılatuǵın ózgeriwshiler atları; b1,b2, ...,bn - ózgeriwshilerdi baspadan shıǵarıw ushın poziciya sanı; c1,c2, ...,cn haqıyqıy tipte útirden keyingi bólshek bólegi.
a1,a2, ..., an integer, real, char, boolean, string tipleriniń qálegenine tiyisli bolıwı múmkin.
Dara jaǵdayda shıǵarıw operatorları
Write (a1, a2, ..., an); hám Writeln (a1, a2, ..., an); kórinisinde jazıw múmkin.
Mısallar:
1) meyli a,b,c pútin ózgeriwshiler 12, -25 hám 7 mánislerine teń bolsın. Tómendegi jaǵdaylardı kórip ótemiz.
a) ...write (a, b); write (c); ...
Bul jaǵdayda a,b,c mánisleri bir qatarda izbe-iz shıǵarıladı, olardıń arasında bos poziciya qoyılmaydı: 12-257
b) ...write (a,b,c); bul jaǵdayda ádettegi ózgeshelik bolmaydı.
12 -25 7
v) ...writeln (a,b); write (c); ... bunda mánisler
12-25
7 kórinisinde boladı.
g) ...write (a:2,b:5,c:4); ... bunda mánisler
_ _12_ _ _ _ _ -25_ _ _ _ 7 kórinisinde boladı. tema
d) ...write (’a=’, a:2, ’b=’, b:5, ’c=’, c:1); ...bolsa mánisler
a = 12, b = -25, c = 7 kórinisinde shıǵarıladı.
2) Meyli a,b,c haqıyqıy ózgeriwshilerge tiyisli bolıp, sáykes túrde 641.536, 1784.10 hám -7.4385 mánislerine teńbolsın.
a) ...writeln (a:6:2, b:9:2, c:8:4); ...
bul jaǵdayda nátiyje
_ _ _641.54 _ _ _ _ _ _1784.10 _ _ _ _ _ _-7.4385 kórinisinde boladı.
b) ...writeln (a,b,c); ...
bul jaǵdayda nátiyje
6.4153600000E+02, 1.78411000000E+04, -7.4385000000E+00 kórinisinde boladı.
3). Meyli aa) Eger a:=3, b:=5 bolsa, onda writeln (ab) eger a:=3, b:=1 bolsa, onda false nátiyje alınadı.
Bir qatarda bir neshe nátiyjeler shıǵarılǵanda, olardıńaraların ashıw ushın “_ “ belgiden paydalanadı. Mısal:
...write (a,b); operatorı ornına
...write (a,’ ’:4,b), nı jazıw a hám b ózgeriwshiler ortasına 4 bos poziciya qaldırıladı.
Sırtqı algoritmlerdi programmalastırıw ushın menshiklew hám kiritiw-shıǵarıw operatorların biliw jetkilikli.
Mısal (Example). Geron formulasınan paydalanıp, tárepleri a, b, c bolǵan úshmúyeshlik maydanın esaplań.

program Geron; var a,b,c,p,s: real; begin read(a,b,c);

p:=(a+b+c)/2; s:=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c)); Writeln('s=',9:3); end.