12- mavzu: asinxron mashinalarning tuzilishi va ularning turli soxalarda tutgan o’rni

10- rasm. kiska tutashtirilgan rotorli (a) va faza rotorli asinxron
dvigatelning (b) sxemalari.

1. 
   Dvigatelь markasi.
   
2. 
   Nominal kuvvati (kVt).
   

1. 
   Nominal kuchlanishi (V) va stator chulgamlarining ulanish sxemasi.
   

3. 
   Dvigatelning nominal toki (A).
   
4. 
   CHastotasi.
   
5. 
   Nominal aylanish chastotasi (ayl/min).
   

2. 
   Nagruzkasi nominal bulganda dvigatelning foydali ish koeffitsienta (l) va kuvvat koeffitsienti (cosφ).
   

6. 
   Ishlab chikargan zavod nomi.
   

3. Asinxron dvigatelning ishlash printsipi

Asinxron dvigatelning ishlash printsipi stator chulgamlaridan uch fazali tok utganda statorda aylanma magnit maydonining xosil bulishiga asoslangan. Asinxron dvigatelning ishlash printsipini urganish uchun ichiga magnit kutblari maxkamlangan va uz uki atrofida erkin aylanadigan xalka 1 olinadi (11-rasm). Bu xalka aylanganda, uning ichidagi magnit maydoni xam aylanadi, natijada aylanma magnit maydoni xosil buladi. Endi bu xalka ichiga yengil aylanadigan kiska tutashgan rotor 2 urnatamiz. Agar magnitli xalka ma’lum bir tezlikda, masalan, ^tezlikda aylantirilsa, magnit maydonining kuch chiziklari rotorning kiska tutashtirilgan simlarini kesib utadi va bu simlarda EYuK xosil buladi. Bu EYuK rotor simlarida tok xosil kiladi. Rotorning kiska tutashgan simlarida (yoki rotor chulgamlarida) xosil bulgan shu tokning aylanma magnit maydoni bilan uzaro ta’siri natijasida rotor simlariga elektromagnit kuchlar F_c ta’sir kiladi.

11-rasm
Bu kuchlarning yunalishi chap kul koidasi bilan aniklanadi. Rotorning ayrim simlariga ta’sir etuvchi kuchlar uni aylantiradigan elektromagnit momenti xosil kiladi. Natijada rotor xam kndaydir, masalan, p₂ tezlik bilan aylanma magnit maydoni yunalishida aylana boshlaydi. Demak, asinxron dvigatelning ishlash printsipi aylanma magnit maydoni bilan rotorning kiska tutashtirilgan simlarida (yoki rotor chulgamlarida) xosil buladigan toklarning uzaro ta’siriga asoslangan ekan. Real uch fazali sinxron dvigatellarda stator chulgamlaridan uch fazali tok utganda stator ichida aylanma magnit maydoni uz-uzidan xosil buladi.
Ayrim fazalarni bir-biriga nisbatan 120° ga siljigan stator chulgamlarining toki, fazoda bir-biriga nisbatan 120° ga siljigan magnitlovchi kuchlarni va stator ichida ma’lum bir tezlikda aylanadigan aylanma magnit maydoni (magnit okimi) ni xosil kiladi.
Endi ayrim faza chulgamlari ikki uramdan iborat bulgan uch fazali asinxron dvigatelь statorida aylanma magnit maydonining xosil bulishini kurib chikamiz. 12-rasmda ayrim faza chulgamlari ikki uramdan, ya’ni stator uzagining pazlarida joylashgan turtta simdan iborat bulgan stator sxemasi chizilgan. Stator chulgami yulduz usulida ulangan. Uzakning 1, 2, 7 va 8-pazlaridagi simlar A fazaga; 5, 6, 11 va 12-pazlaridagi simlar V fazaga; 9, 10, 3 va 4-pazlaridagi simlar S fazaga tegishlidir. CHulgamning bosh uchidan oxirgi uchiga yunalgan tok musbat, teskari tomonga yunalgan tok manfiy deb kabul kilinadi. Ma’lumki, tokli xar bir chulgam Uzgaruvchan magnit maydonini xosil kiladi. Uch fazali tokning uchta Uzgaruvchan magnit maydoni kushilib umumiy yigindi magnit maydonini xosil kiladi.