12- mavzu: asinxron mashinalarning tuzilishi va ularning turli soxalarda tutgan o’rni

8-rasm. Faza rotor:
1 — val, 2 — rotor pulat uzagi, 3 — kontakt xalkalar, 4 — rotor chulgami.
Bu xalkalar mashinaning temir kdomlaridai va bir-biridan puxta izolyatsiyalangan. Mashinaning kuzgalmas kismiga urnatilgan maxsus tutkichlarda yupka mis plastinkalardan yoki kumirdan yasalgan chutkalar urnatilgan. CHutkalar prujina yordamida xalkalarga tegib turadi, rotor aylanganda chutkalar xalkalarda sirpanadi va elektr tokini yaxshi utkazadigan kontakt xosil kiladi. SHunday kilib, rotor chulgamlarining bosh uchlari xalka va chutkalar orkali tashki klemmalarga chikariladi. Rotor chulgamining klemmalari R1, R2 va RZ bilan belgilanadi. 9-rasmda faza rotorli asinxron dvigatelning ayrim kismlari kursatilgan. Asinxron dvigatelni yurgizish uchun uning stator chulgami uch fazali tok tarmogiga ulanishi lozi m. Faza rotorli dvigatelь maxsus yurgizish reostati yordamida yurgiziladi. Yurgizish reostati rotor chulgami bilan ketma-ket ulanadi. Yurgizish reostati yulduz usulida ulangan uch fazali reostatdir. Yurgizish reostatining karshiligi 4...6 boskichli. Dvigatelь yurgizilayotganida yurgizish reostatining xamma karshiligi rotor chulgamiga butunlay ulangan bulishi lozim. Stator chulgamlari tarmokka ulanganda dvigatelning rotori aylana boshlaydi. Uning tezligi oshgan sari yurgizish reostatining karshiligi uning surgichi yordamida bir boskichga kamaytirib boriladi va yurgizish oxirida reostat karshiligi sxemadan butunlay chikariladi. Bunda dvigatelning aylanish chastotasi valdagi nagruzka kiymati bilan aniklanadi.

9- rasm. Faza rotorli asinxron dvigatelning umumiy kurinishi
(markasi MT-22-6, 75 kVt):
1 — val, 2 — podshipnik shchiti, 3 — chutka tutkich, 4 — korpus, 5 — stator chulgami, 6 — stator pulat uzagi, 7 — ventilyator kopkoy, 8 — rotor pulat uzagi, 9 — rotor chulgami, 10 — kontakt xalkalar, 11 — podshipnik kopkogi.


Yurgizish reostatining karshiligi nolga teng bulganda rotor chulgamlari kiska tutashib koladi. Xalka va chutkalar mashinaning nozik kismlari xisoblanib, chutkalar xalkalarda sirpanaverib yeyiladi va tez ishdan chikadi. Asinxron dvigatelda stator zanjiri rotor zanjiri bilan elektr jixatdan uzaro boglanmagan. Stator chulgamlari tarmok kuchlanishiga ulanganda chulgamlardan utadigan uch fazali tok energiyasi rotorga magnit maydoni vositasida uzatiladi. Bu jixatdan asinxron dvigatelь transformatorga uxshaydi. Stator chulgami transformatorning birlamchi chulgami, rotor chulgami esa transformatorning ikkilamchi chulgami urnida ishlaydi. SHuning uchun asinxron dvigatellar ba’zan induktsion mashinalar deyiladi. Sanoat korxonalarida asosan, kiska tutashtirilgan rotorli asinxron dvigatelь urnatiladi. kiska tutashtirilgan rotorli asinxron dvigatellarning tuzilishi oddiy, ishda ishonchli, ularni boshkarish oson. Lekin ularda yurgizish momentining kichikligi va yurgizish tokining kattaligi kiska tutashtirilgan rotorli dvigatellarning kamchiligi xisoblanadi. SHuning uchun yurgizish momenti uncha katta bulmagan mexanizmlarda kiska tutashtirilgan rotorli asinxron dvigatellar kullaniladi. Faza rotorli asinxron dvigatelda yurgizish momentini yurgizish reostata yordamida maksimal momentgacha oshirish mumkin. SHuning uchun faza rotorli asinxron dvigatellar katta nagruzka bilan yurgizilishi lozim bulgan va rotorning aylanish chastotasini rostlash talab kilinadigan mexanizmlarda kullaniladi. 10-rasmda kiska tutashtirilgan rotorli (a) va faza rotorli asinxron dvigatelning {6) elektr sxemasi kursatilgan. X,ar bir asinxron dvigatelning texnik xarakteristikasi uning pasportida yozilgan buladi. Unda kuyidagilar kursatiladi