15 м avzu ishlab chiqarish xarajatlari va foyda reja

ta’sir qiladigan
Doimiy (FC),
xarajatlarga o‘zgaruvchi (VC) va umumiy (TC)
aytiladi. xarajatlarning grafikdagi ifodasini 4-chizma orqali ko‘rishimiz mumkin.

4-chizma. Doimiy, o‘zgaruvchi va umumiy (yalpi) xarajatlarning grafikdagi tasviri.

ATC

ТС  Q

Mahsulot birligini ishlab chiqarishga qilinadigan sarf-xarajatlarni hisoblash uchun o‘rtacha umumiy, o‘rtacha doimiy va o‘rtacha o‘zgaruvchi xarajatlar tushunchalaridan foydalaniladi. O’rtacha umumiy xarajatlar (average total costs) yalpi (umumiy) xarajatlarning ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori nisbatiga teng:
;
bu yerda: ATS – o‘rtacha umumiy xarajatlar;
TS – umumiy xarajatlar;
Q – ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori.
O’rtacha doimiy xarajatlar (average fixed costs) doimiy xarajatlarning ishlab chiqarilgan mahsulot miqdoriga nisbati bilan aniqlanadi:

AFC

FC  Q

;
bu yerda: AFC – o‘rtacha doimiy xarajatlar; FC – doimiy xarajatlar summasi.
O’rtacha o‘zgaruvchi xarajatlar (averagevariablecosts) o‘zgaruvchi xarajatlarni ishlab chiqarilgan mahsulot miqdoriga nisbati bilan aniqlanadi:

AVC

VC  Q

;
bu yerda: AVC – o‘rtacha o‘zgaruvchi xarajatlar; VC – o‘zgaruvchi xarajatlar summasi.
Shartli raqamlar yordamida korxonaning doimiy, o‘zgaruvchi, umumiy va o‘rtacha xarajatlari to‘g‘risidagi misolni ko‘rib chiqamiz (1-jadval).
1-jadval.