15. Tsiklik birləşmələrin fiziki v ə ə rin fiziki v



Yüklə 0,68 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/7
tarix28.04.2017
ölçüsü0,68 Mb.
#15802
1   2   3   4   5   6   7
    Bu səhifədəki naviqasiya:
  • Broun h

 

47.

 Koaqulyasiya 

 

Kolloid  sistemlər  böyük  səthə  malik  olduğundan  səth  enerjisini  azaltmaq 

üçün birləşərək iri aqreqatlar əmələ gətirirlər. Bu proses koaqulyasiya adlanır.  

Müxtəlif  faktorların-temperaturun,  uzunmüddətli  dializin,  elektrolitin, 

mexaniki  təsirin,  elektrik  cərəyanının  təsirindən  və  s.  koaqulyasiya  baş  verir. 

Elektrolit  təsirindən  hidrofob  zolların  koaqulyasi  daha  mühümdür  və  daha  yaxşı 

öyrənilmişdir.    Koaqulyasiyanın  baş  verməsi  üçün  elektrolitin  kifayət  edən 

minimal qatılığna koaqulyasiya həddi deyilir. 

Müəyənləşdirilmişdir  ki,  yükü  kolloid  hissəciyin  yükünün  əksi  olan  ionlar 

koaqulyasiya törədirlər. Koaqulyator ionun yükü artdıqca onun koaqulyasiya edici 

təsiri çox sürətlə artır. (Şults-Gardi qaydası). Məs.: mənfi yüklənmiş As

2

S



3

 zoluna 


K

+

,  Ba



2+

,  Al


3+

  kationlarının  xloridləri  ilə  təsir  etdikdə  ionların  koaqulyasiya 

hədlərinin nisbəti belə olur:  

C

KCl



:C

2

BaCl

:C

3

AlCl



=49,5:0,69:0,093 (mmol/l).  

Ş

ults-Gardi  qaydası  təqribi  xarakter  daşıyır.  Elektrolitin  koaqulyasiyaedici 



təsiri  yalnız  ionların  yükündən  asılı  deyil.  onun  adsorbsiya  qabiliyyəti  yüksək 

olduqca koaqulyasiyaedici təsiri böyük olur. Məs: böyük ölçülü üzvi ionlar güclü 



adsorbsiya  olunduqlarından  onların  koaqulyasiya  həddi  kiçik  olur.  (Koaqulyasiya 

edici təsiri qüvvətli olur). 

onun hidratlaşması böyük olduqca koaqulyasiya edici təsiri kiçik olur. Məs. 

Qələvi  metal  kationlarının  koaqulyasiya  edici  təsiri  belə  dəyişir:  Cs

+

>Rb


+

  >K


+

  > 


Na

+

 >Li



+

Elektrolit qarışığı üçün 3 hal mümkündür. 



1.  Elektrolitlərin koaqulyasiya edici təsiri cəmlənir 

2.  Elektrolit  qarışığının  təsiri  təmiz  elektrolitlərin  təsirləri  cəmindən 

kiçikdir. Bu, ionların antaqonizmi adlanır. 

3.  Elektrolit  qarışığının  təsiri  təmiz  elektrolitlərin  təsirləri  cəmindən 

böyükdür. Bu, ionların sinergizmi adlanır. 

Müxtəlif  hidrofob  kolloidlərin  qarışması  da  koaqulyasiya  doğurur.  Bu,  o 

halda olur ki, qarışan kolloid hissəciklərin yükləri müxtəlif olsun. 

Verilmiş  zol  ona  görə  davamlıdır  ki,  onu  təşkil  edən  kolloid  hissəciklərin 

yükü eyni işarəlidir. Zol üzərinə elektrolit əlavə etdikdə diffuz təbəqədə olan əks 

ionlar  adsorbsiya  təbəqəsinə  keçirlər.  Nəticədə  kolloid  hissəciklər  yükünü  itirib 

neytrallaşır və birləşərək koaqulyasiya edirlər. 

 

48.

 Kolloid sistemlərdə optiki xassələ

 

 

Bildiyimiz  kimi,  işığın  qarşısındakı  maneələrin  ölçüsü  işığın  dalğa 

uzunluğundan böyük olduqda işıq əks olunacaqdır. Əks olunma həndəsi optikanın 

qanunlarına  tabe  olur.  Bu  zaman  daxili  əks  olunma  və  udulma  da  mümkündür. 

Ə

gər  maneənin  ölçüsü  işığın  yarım  dalğa  uzunluğundan  kiçik  olarsa,  onda 



difraksiya  yayılması  baş  verir.  Bu  zaman  hər  bir  hissəcik  intensivliyi  daha  kiçik 

olan  işıqlanma  mərkəzi  rolunu  oynayır.  Kolloid  hissəciklərin  ölçüsü  1-100  nm, 

görünən  işığın  dalğa uzunluğu 380-760 nm  olduğuna görə kolloid  sistem  üzərinə 

görünən  işıq  düşdükdə  difraksiya  yayılması  baş  verəcəkdir.  Kolloid  sistemlərin 

mühüm  optiki  xassələri  opalessensiya,  Tindal  effekti  və  kolloid  sistembrin 

rəngləridir. 



ş

ığın kiçik hissəciklər tərəfindən yayılması hadisəsi opalessensiya adlanır. 

Opalessensiya  yalnız  əks olunan  işıqda,  yəni  yandan və qaranlıq  fonda  müşahidə 

olunur.  Maye  və  qaz  mühitlərində  opalessensiya  hadisəsi  Tindal  tərəfindən 

öyrənilmişdir. 

Ə

gər  bir  stəkanda  natrium  xlorid  məhlulu,  digər  stəkanda  yumurta  zülalı 



hidrozolu  götürsək,  onları  fərqləndirmək  çətindir.  Hər  iki  maye  rəngsizdir  və 

şə

ffafdır. 



Ə

gər  bu  məhlullara  nazik  işıq  şüası  salsaq  NaCl  məhlulunda  heç  pg 

müşahidə  olunmur.  Zülal  hidrozolu  məhlulunda  yandan  baxdıqda  getdikcə 

böyüyən işıq konusu müşahidə edəcəyik. Bu Tindal effekti adlanır. 

ş

ıqlanan  konusa  yan  tərəfdən  baxsaq  bənövşəyi-göy  rəngdə,  keçən  şüa 



istiqamətində baxsaq qırmızı-narıncı rəngdə görünəcək. 

Bu  hadisəni  ilk  dəfə  Faradey  müşahidə  etmiş,  Tindal  ətraflı  öyrənmişdir. 

Tindal effektinin izahını Reley vermişdir. Reley qanununa görə: 

                                                                                

0

4

2



J

nV

k

J

yay

λ

=



 

J

yay



düşən şüaya perpendikulyar istiqamətdə yayılan 

ş

üanın  intensivliyidir;  k-  dispers  faza  və  dispers  mühitin  şüasındırma 



ə

msalından  asılı  olan  sabitdir;  n-  vahid  həcmdə  olan  hissəciklərin  sayı;  V-  bir 

hissəciyin həcmi; λ - düşən işığm dalğa uzunluğu; J

0

- düşən işığın intensivliyidir. 



Göründüyü kimi, yayılan işığın intensivliyi düşən işığın dalğa uzunluğunun 

üstü  4-lə  tərs  mütənasibidr.  Düşən  işığın  dalğa  uzunluğu  böyük  olduqca  yayılan 

işığın  intensivliyi  kiçik  olacaq,  dalğa  uzunluğu  kiçik  olduqca  yayılan  işığın 

intensivliyi  böyük  olacaq.  Ona  görə  də  kolloid  sistemin  üzərinə  görünən  ağ  işıq 

düşdükdə  yayılan  işıqda  göy-bənövşəyi,  keçən  işıqda  narıncı-qırmızı  şüalar 

üstünlük  təşkil  edir.  Çünki  qırmızıdan  bənövşəyiyə  doğru  dalğa  uzunluğu  kiçilir. 

Reley  qanununa  əsaslanaraq  səmanın  mavi  olmasını,  günəş  çıxanda  və  batanda 

qırmızı rəngdə olmasını izah etmək olar. Belə ki, biz səmanı yayılan işıqda, günəş 

çıxarkən və batarkən günəşi keçən işıqda müşahidə edirik. Qeyd etmək lazımdır ki, 

havanın  mikro  heterogen  olması,  yalnız  havada  müxtəlif  tozların  və 



kondensləşnmiş suyun nəticəsi deyil. Həmçinin fluktuasiya nəticəsində hava mikro 

heterogen olur. 



 

 

49.

  Kolloid məhluIların molekulyar-kinetik xassələri 

 

Kolloid və həqiqi məhlulların molekulyar-kinetik xassələri eyni təbiətlidir. 



Broun  hərəkəti.

  Broun  hərəkətini  ilk  dəfə  botanik  Broun  müşahidə  edib. 

Ə

vvəllər belə hesab edirdilər ki, Broun hərəkətinə yalnız canlı orqanizmlər məruz 



qalırlar. Sonradan müəyyənləşdi ki, ölçüsü 5-10-

6

 m-dən kiçik olan canlı və cansız 



hissəciklər  Broun  hərəkətinə  məruz  qalırlar.  Məhlulda  dispers  faza  hissəcikləri 

dispers  mühit  molekulları  ilə  toqquşmalara  məruz  qalırlar.  1  saniyədə  baş  verən 

toqquşmaların  sayı  10

20

  ilə  müəyyənləşir.  Hissəciyin  ölçüsü  böyük  olduqda  ona 



müxtəlif  tərəflərdən  edilmış  zərbələr  bir-birini  kompensə  edir  və  nəticədə 

hissəciklər yerini dəyişmir. Hissəciyin ölçüsü 510"

6

 m-dən kiçik olduqda hissəciyə 



müxtəlif  tərəflərdən  edilmiş  zərbələr  kompensə  olunmadıqlarından  hissəcik 

yerdəyişmə edir. Bu hissəcikllər l saniyədə ~ 10

7

 yerdəyişmə edirlər. Lakin, insan 



gözü 1 saniyədə maksimum 10 makro yerdəyişmə müşahidə edə bilir. Ona görə də 

Broun hərəkətində orta kvadratik yerdəyişmə öyrənilir. Orta kvadratik yerdəyişmə 

 

Dt

x

2

2



=



 

Düsturu ilə müəyyənləşir. D-dispers hissəciklərin ölçüsü, dispers mühitin özlülüyü 

və temperaturdan asılı olub, diffuziya əmsalı adlanır; t-zamandır. 

Müəyyənləşdirilmişdir ki, 



   

                                                      

r

N

RT

D

A

πη

6



1

=



 

ή

dispers mühitin özlülüyü; r- sferik formalı dispers hissəciklərin radiusudur. 

Bunu yuxarıdakı tənlikdə nəzərə alaq: 

 

                                                      



r

N

RT

A

x

πη

3



1

=



 

Bu tənliyə əsaslanaraq Avoqadro ədədini təyin etmək olar. Bu üsulla təyin edilmiş 



Avoqadro ədədi yüksək dəqiqliyə malikdir. 

 


Diffuziya.

  Bildiyimiz  kimi,  eyni  bir  maddənin  müxtəlif  qatılıqlı  məhlulları 

təmasda olduqda məhlullarda həll olan maddənin qatılıqları bərabərləşir. Həll olan 

maddənin  qatı-lığı  böyük  olan  məhluldan  qatılığı  kiçik  olan  məhlula  keçməsinə 

diffuziya deyilir. Diffuziya sürəti Fikin  qanununa müəyyənləşir. Fikin I qanununa 

görə  diffuziya  sürəti diffuziya  baş  verən  səthin  sahəsi  və  qatılıq  qradienti ilə  düz 

mütənasibdir: 

 

                                                    

dx

dc

DS

dt

dm

=



 

S

- diffuziya baş verən səthin sahəsidir; dm - dt müddətində bu səthdən keçən 

maddə kütləsidir; dc-dx məsafəsində qatılığın dəyişməsidir. Diffuziya nəticəsində 

hissəciklər qatılıq böyük olan hissədən qatılıq kiçik olan hissəyə doğru hərəkət 

etdiyindən     

0

p



dx

dc

olur. Ona görə də tənlikdə «-» işarəsi yazılır. 

Diffuziya nəticəsində qatılıq zamandan asılı olaraq dəyişir. Bu dəyişmə Fikin II 

qanunu ilə müəyyənləşir: 



 

                                                         

2

2



dx

c

d

D

dt

dc

=

 

 

Diffuziyanın  əksi  olan  proses  də  mümkündür.  Bu,  fluktuasiya  adlanır. 



Fluktuasiya qatılığın, sıxlığın və digər fiziki kəmiyyətlərin orta qiymətdən kənara 

çıxmasıdır. Əgər orta hesabla 1000 mkm

3

-də iki hissəciyi olan hidrozolu götürüb 



onu ultramikroskopda müşahidə etsək, onda bu həcmdə hissəciklərin sayının 0-dan 

7-ug  qədər  dəyişməsini  müşahidə  edə  bilərik.  Yəni  kiçik  həcmdə  qatılıq  orta 

qiymətdən kənara çıxa bilir. Bildiyimiz kimi, termodinamikanın II qanununa görə 

izob  edilmiş  makrosistemlərdə  yalnız  özbaşına  gedən  proseslər  mümkündür. 

Mikrosistemlərdə özbaşına getməyən proseslərin baş verməsi termodinamikanın II 

qanununun  statistik  xarakter  daşıdığını  göstərir.  Belə  ki,  həcmi  1000  mkm

3

-dən 


milyon  dəfələrlə  böyük  olan  sistemlərdə  kolloid  hissəciklərin  sayının  orta 

qiymətdən kənara çıxmadığını müşahidə edəcəyik. 



Sedimentasiya.  Əgər  dispers  fazanın  sıxlığı  dispers  mühitin  sıxlığından 

böyük olarsa, onda dispers faza hissəciklərinin aşağıya doğru hərəkətini müşahidə 

edəcəyik. Bu hadisə sedimentasiya adlanır. Əgər məhlulun həcmində dispers faza 

hissəciklərinin  paylanması  bərabərdirsə  onda  sedimentasiya  sürəti  aşağıdakı 

düsturla hesablanır: 


η

9

)



(

2

0



2

g

p

p

r

V

sed

=



 

Burada  r-hissəciklərin  radiusu  (əgər  hissəciklər  kürə-şəkillidirsə);  p  və  p



0

 

dispers  faza  və  dispers  mühitin  sıxlığı;  ή-  dispers  mühitin  özlülüyü;  g-  sərbəst-

düşmə təcilidir. 

Kolloid  sistemlərdə  sedimentasiya  sürəti  böyük  olmur.  Sedimentasiyanı 

sürətləndirmək  üçün  ultra  sentrifuqadan  istifadə  olunur.  Ultra  sentrifuqalarda 

fırlanma  sürəti  çox  böyük  olduğundan  mərkəzdənqaçma  qüvvəsi  yerin  cazibə 

qüvvəsindən  ~10

6

  dəfə  böyük  olur,  nəticədə  sedimentasiya  yüksək  sürətlə  baş 



verir. 

Dispers  faza  hissəcikləri  hündürlüyə  görə  bərabər  paylanmış  məhlulda 

sedimentasiya  nəticəsində  hissəciklər  aşağıya  doğru  hərəkət  edəcəkdir.  Nəticədə 

hissəciklərin  qatılığı  yuxarıda  az,  aşağıda  çox  olacaqdır.  Diffuziya  nəticəsində 

hissəciklər aşağıdan yuxarıya doğru hərəkət edəcəklər. Elə bir an gəlib çatacaq ki, 

sedimentasiya  sürəti  diffuziya  sürəti-nə  bərabər  olacaq.  Bu  hala  sedimentasiya 



tarazlığı  deyilir.  Sedimentasiya  tarazlığı  halında  hündürlük  ədədi  silsilə  üzrə 

dəyişdikdə  hissəciklərin  sayı  həndəsi  silsilə  üzrə  dəyişir.  Tarazlıq  halı  aşağıdakı 

düsturla müəyyənləşir: 

Mg

c

c

RT

h

2

1



ln

=

 

C

1

-  verilmiş  hündürlükdə  hissəciklərin  qatılığı,  C2-  h    hündürlükdə 



hissəciklərin qatılığı; M- hissəciyin nisbi kütləsidir. 

Osmos  təzyiqi.  Həqiqi  məhlullar  kimi  kolloid  məhlula  da  kolliqativ 

xassələrə  malikdirlər.  Bu  xassələrə  misal  olaraq  doymuş  buxar  təzyiqinin  məhlul 

üzərində  azalmasını,  məhlulun  qaynama  temperaturunun  artmasını,  donma 

temperaturunun  azalmasını,  osmos  təzyiqini  misal  göstərmək  olar.  Eyni  analitik 

qatılıqlı  kolloid  məhlullarda  hissəciklərin  vahid  həcmdəki  sayları  həqiqi  məhlula 

nisbətən az olduğundan kolloid məhlullarda uyğun kəmiyyətin qiyməti xeyli kiçik 

olur.  Məs,  saxaroza  və  qızıl  hidrozolunun  qatılığı  10q/l  olan  məhlulları  üçün 

Osmos təzyiqinin qiyməti 7250 Pa və 45 Pa-dır. 



Bildiyimiz kimi Osmos təzyiqi aşağıdakı tənliklərlə hesablanır: 

 

                                                          



A

N

N

v

vRT

V

=

=



π

 

Olduğundan 



                                                   

A

N

RT

V

N

=



π

     olar. 

 

Gördüyümüz  kimi,  Osmos  təzyiqi  vahid  həcmdə  olan  hissəciklərin  sayı  ilə 



düz  mütənasibidir.  Məhlulun  osmos  təzyiqi  ilə  sistemin  dispersliyi  arasındakı 

ə

laqəni  müəyyənləşdirək.  Həcmləri  eyni  olan  məhlulda  eyni  maddənin  eyni 



kütləsinin  paylandığı  nəzərə  alaq.  Qəbul  edək  ki,  I  məhlul-da  dispers  faza 

hissəciklərinin radiusu r

1

, II məhlulda r



2

-dir. Bildiyimiz kimi 

3

1

3



2

2

1



2

3

2



1

3

1



3

4

3



4

r

r

N

N

pN

r

m

pN

r

m

=

=



=

π

π



 

 

alarıq.  Buna  görə  də  məhlulların  Osmos  təzyiqi  üçün  aşağıdakı  tənlikləri 



yaza bilərik: 

                                    

3

2

3



1

3

1



3

2

2



1

2

1



D

D

r

r

N

N

=

=



=

π

π



 

 

Burada D – disperslikdir. 



r

D

1

=



 

Göründüyü kimi, osmos təzyiqlərinin nisbəti dispersliklərin kubları nisbəti 

kimi olur. 

 

 


50.

 Adsorbsiya və desorbsiya 

 

Sistemin  ümumi  enerjisi  onun  həcmi  və  səthi  enerjilərinin  cəminə 



bərabərdir. Xüsusi səthi kiçik olan sıstemlərdə səth enerjisi kiçik olduğundan çox 

vaxt onu nəzərə almırıq. Yüksək dispersliyə  malik sistemlərdə xüsusi səth böyük 

qiy-mətə  malik  olduğuna  görə  bu  sistemlərdə  səth  enerjisi  böyük  olur  və  bu 

sistemlərdə  səth  hadisələri  böyük  rol  oynayır.  Səth  enerjisi  səthin  sahəsi  lə  səthi 

gərilmə əmsalının hasilinə bərabərdir: 

s

E

σ

=



 

(enerji ekstensiv (s) və intensiv (

σ

) kəmiyyətlərin hasilinə bərabərdir). 



Termodinamikanın  II  qanununa  görə  sistemdə  enerjinin  azalması  ilə  baş 

verən  proseslər  özbaşına  gedirlər.  Verilmiş  tənliyi  nəzərə  alsaq  deyə  bilərik  ki, 

kolloid sistemlər səth enerjisini 2 üsulla azalda bilərlər: 

1.  Hissəciklər  birləşərək  iriləşirlər  və  xüsusi  səthləri  kiçilir.  Nəticədə  səth 

enerjisi azalır. 

2.  Səthi  gərilmənin  qiymətini  azaldırlar.  Bunun  üçün  onlar  öz  səthlərində 

həll olmuş maddə molekullarını, ionları və ya qaz molekullarını tutub saxlayırlar. 

Bu hadisə sorbsiya adlanır. 

Səthində sorbsiya baş verən maddələrə sorbent, sorbsiya olunan maddələrə 

sorb       tiv deyilir. Sorbsiya olunan  molekullar səthdən qopa bilirlər. Dərinliyinə 

görə sorbsiya 2 yerə bölünür: 

1. Fiziki sorbsiya 

2. Xemosorbsiya (kimyəvi sorbsiya) 

Fiziki sorbsiyada sorbent və sorbtiv arasındakı qarşılıqh təsir molekullararası 

fiziki  qüvvələr  hesabına  yaranır.  Ona  görə  də  desorbsiya  zamanı  təmiz  sorbtiv 

molekulları ayrılır. 

Xemosorbsiya  zamanı  sorbent  və  sobtiv  arasında  zəif  də  olsa  kimyəvi 

qarşılıqlı təsir baş verir. Desorbsiya zamanı sorbtiv molekulları ilə yanaşı həmçinin 

sorbent  və  sorbtivin  qarşılıqlı  təsir  məhsullalı  da  desorbsiya  olunur.  Məs.,  aktiv 


kömürdə O

adsorbsiya olunduqda desorbsiya zamanı kömür səthindən yalnız O



2

 

molekulları deyil, həm də CO, CO2 molekulları da desorbsiya olunurlar. 

Miqdari olaraq sorbsiya r(böyük qamma) ilə ifadə olunur. Tsorbentin vahid 

səthində  sorbsiya  olunan  sorbtiv  molekullarının  miqdaridir.  Praktikada  sorbentin 

səthinin  sahəsini  təyin  etmək  çətinlik  törədir.  Mas,  1  q.  aktiv  kömürün  səthinin 

sahəsi 300-1000 m

2

 olur. Buna görə də çox vaxt sorbsiya ədədi qiymətcə sorbentin 



vahid  kütləsi  tərəfin-dən  sorbsiya  olunan  sorbtiv  molekullarının  miqdari  ilə 

müəyyənləşir. 



m

x

A

=

 



x- sorbtivin miqdari;    m- sorbentin kütləsi. 

A

  və  Q  arasında  asılılıq  belədir:      A=  QS



0

  S



0

-

sorbentin  xüsusi  səthidir. 

Ümumi  halda  Q  temperatur  və  təzyiqin  və  ya  qatılığın  funksiyasıdır.  A      isə 

bunlardan  əlavə  olaraq  xüsusi  səthin  də  funksiyasıdır.  Ümumi  halda  sorbsiya 

aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir: 

1. Sorbsiya dönən prosesdir. Sorbsiya ilə yanaşı desorbsiya da baş verir. 

2.  Sorbsiya  ekzotermik  prosesdir.  Aydındır  ki,  desorbsiya  endotermik 

prosesdir.  Ona  görə  də  yüksək  dərəcədə  sorbsiya  aşağı  temperaturlarda  mümkün 

olacaq. 

3.  Sorbsiya  kiçik  aktivləşmə  enerjisinə  malikdir.  Fiziki  sorbsiyada  onun 

qiyməti  8-32  kC/mol,  xemosorbsiyada  40-120  kC/mol-dur.  Aktivləşmə  enerjisi 

kiçik qiymətə malik olduğuna görə sorbsiya yüksək sürətlə baş verir. 

4.  Sorbsiya  seçicidir.  Sorbent  öz  səthində  bəzi  molekulları  sorbsiya  etdiyi 

halda  digərlərini  tutub  saxlamır.  Məs,  aktiv  kömür  xlor  və  NH



3

  molekullarmı 

sorbsiya etdiyi halda CO molekullarını sorbsiya etmir. Ona görə də yanğın zamanı 

aktiv kömürlü əleyhqazdan istifadə etmək olmaz. 

 

 

Maye - qaz sərhəddində adsorbsiya 

 

Maye  -  qaz  sərhəddində  adsorbsiya  bərk-qaz  sərhəd-dindəki  adsorbsiyadan 

müəyyən xüsusiyyətlərinə görə fərqnir. Mayedə səthi gəərilməni daha asan ölçmək olur. 

Mayenin səthi bircinslidir, onun istənilən nöqtəsində adsorbsiya baş verə bilər. Adsorbtiv 



molekulları maye səthində sərbəst hərəkət edə bilirlər. Həmçinin, maye səthinin sahəsini 

asanlıqla ölçmək olar. 

Mayelərdə müxtəlif maddələrin həll olması mayelərdə səthi gərilmənin qiymətinə 

müxtəlif cür təsir edir: 

1.

 

Səthi gərilmənin qiymətini artırır. Belə maddəbrə 



səthi inaktiv 

maddələr deyilir. 

Bu  maddələr səthi gərilməni artırdıqlarına görə səth enerjisini də artıracaqlar. Termodi-

namikanın II qanununa görə bu maddələrin səthdəki qatılığı həcmdəki qatılığından kiçik 

olacaq.  Bu  maddələrə  misal  olaraq  qeyri-üzvi  elektrolitləri  və  üzvi  kiçik  molekullu 

maddələri göstərmək olar. Bunlar üçün ümumi cəhət odur ki, onlar həlledicidə yaxşı həll 

olurlar və onların səthi gərilməsinin qiyməti həlledicinin səthi gərilməsinin qiymətindən 

böyük olur. 

2.

 

Bəzi maddələrin həll olması səthi gərilmənin qiymətini dəyişmir. Bu maddələrin 



həlledici  həcmində  və  səthində  qatılığı  təqribən  bərabər  olur.  Məs.,  saxarozanın  suda 

məhlulu. 

3.

 

Bəzi  maddələrin  həll  olması  səthi  gərilmənin  qiymətini  azaldır.  Bu  maddələr 



həlledicidə  pis  həll  olurlar  və  həll  olan  maddələrin  səthi  gərilməsindən  qiyməti 

həlledicinin  səthi  gərilməsindən  kiçik  olur.  Termodinamikanın  II  qanununa  görə  bu  cür 

maddələr sistemin ümumi enerjisini azaltmaq üçün səthdə toplanacaqdır. Belə maddələrə 

səthi aktiv maddələdeyilir. Səthi aktiv maddələr 2 hissədən ibarət olur: liofil və liofob. 

Liofil hissə həlledicidə həll olduğuna görə həllediciyə doğru yönəlir. Liofob hissə 

həlledicidə həll olmadığına görə qaz fazaya yönəlir. Liofil qruplara misal olaraq -NH



Yüklə 0,68 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin