16-Mavzu. Korrektsion pedagogika. Inklyuziv ta’lim (Inclusive education). R ej a

Natalya Plotnikova.

Sifatsiz uy ta’limi

Davlat statistika qo‘mitasining ma’lumotlariga ko‘ra, 2019 yil 1 yanvar holatida 16 yoshgacha bo‘lgan 101316 nafar nogironligi bo‘lgan bola ro‘yxatdan o‘tgan. Shulardan, 21153 nafari jismoniy va ruhiy nogironligi bo‘lgan bolalar uchun ixtisoslashtirilgan maktablar va maktab-internatlarda, 6131 nafari sil va suyak kasalliklariga chalingan bolalar uchun sanatoriy tipidagi maktab-internatlarda, 13272 nafari esa uyda individual tarzda ta’lim olishadi.
Quyidagi diagrammadan ko‘rinib turibdiki, uyda o‘qiydigan bolalarning asosiy toifalari bu tayanch harakati a’zolari shikastlangan, aqliy imkoniyati cheklangan va boshqa nogironligi bo‘lgan bolalardir.
“Odatda nogironligi bor o‘quvchilarning uyda ta’lim olishi uchun „kamchilikka yo‘l qo‘ygan o‘qituvchi“ jalb qilinadi. Agar direktor biror o‘qituvchini yoqtirmasa, uni nogironligi bo‘lgan bolaga uyda ta’lim berishga jo‘natadi. So‘nggi bor shunday holat yuz berganida jismoniy tarbiya o‘qituvchisi geometriya, geografiya, tarix va boshqa fanlarni o‘tganini kuzatgan edik. Chekka tumandagi o‘qituvchilar uchun nogironlshi bo‘lgan bolalarga uyda ta’lim berish bu — jazo”, — deb o‘ksindi Oybek Isoqov.
Ko‘pgina bolalar jismoniy nogironlik yoki tayanch harakati a’zolari shikastlangan bolalar umumta’lim maktablarida bemalol tahsil olishlari mumkin — ularning jismoniy holatlari aqliy salohiyatining rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatmaydi. Maktab binosi bu kabi holatlar uchun moslashtirilmagan bo‘lsa ham, darslarni birinchi qavatda tashkillashtirib, kirar joyini pandus bilan jihozlash mumkin. Bu holatda asosiy to‘siq jismoniy yoki moddiy omillar emas, balki insoniy munosobatining ko‘rinishidir, ko‘pincha maktab rahbarlari, o‘qituvchilar va nogironligi bo‘lmagan bolalarning ota-onalari ularning farzandlari maktabda nogironligi bo‘lgan bolalar bilan birgalikda o‘qishlarini istashmaydi.
“Uyda ta’lim olayotgan nogironligi bor bolalarga hatto davlat namunasidagi attestat berilmaydi. Ko‘pgina oddiy maktablarda o‘qitiladigan fanlarni ularning attestatlarida topish mushkul. Ularga faqatgina uyda ta’lim olganliklari to‘g‘risida ma’lumotnoma beriladi xolos. Bu bolalar haq-huquqlarining buzilishidir — bu kabi ma’lumotnoma bilan ular na oliy ta’lim muassasalariga kira oladilar, na munosib ishga joylasha oladilar. Ularning hayotlariga tamg‘a bosiladi”, — deydi Oybek Isoqov.
Galina Namning ta’kidlashicha, “inklyuziv ta’limni moliyalashtirish muammo tug‘dirmasligi lozim. Muammo ustuvor ta’lim yo‘nalishlarini tanlashda, chunki nogironligi bor bolalar ta’lim olishi uchun (faqatgina ta’limga, nafaqadan tashqari) bir yilda 199 mlrd so‘m ajratiladi (2016 yil ma’lumotlariga ko‘ra). Bu yetarlicha katta mablag‘, biroq uning asosiy qismi maxsus ta’limni qo‘llab-quvvatlashga yo‘naltiriladi. Bolalarni institutsionalizatsiya qilish jarayoni shu tariqa davom etadi. Moliyaviy manbalarni inklyuziv ta’limni rivojlantirishga yo‘naltirish zarur”.