16. Sut emizuvchilarning inson hayotidagi ahamiyati

28. Sudralib yuruvchilar sinfi, xarakterli belgilari
Sudralib yuruvchilar – birlamchi quruqlikda yashovchi hayvonlar. Terisi quruq, nafas olishda ishtirok etmaydi. Tuxumini quruqlikka qo‘yadi. O‘pka orqali nafas oladi. Bu sinf tangachalilar, toshbaqalar, timsohlar turkumlariga ajratiladi. urtqalilarga xos bo’lgan barcha belgilar sudralibruvchilarda mujassamlashgan. Ularning bosh miyasi nisbatan shi ;rivojlangan. Katta yarim sharlarning kulrang qopkog’i shilamchi miya gumbazi — neopalliumning hosil bo’lishi xarakterlidir. Shuning uchun ham reptiliyalarda nerv-reflektor faoliyat anchamurakkab. Er ustida harakat qilishi tufayli ularning tanasi amfibiya va baliqlarnikiga nisbatan qismlarga yaqqol bo’lingan. Boshining ancha harakatchanigini va sezgi organlaridan ko’proq foydalanish imkonyatini beruvchi bo’yin qismi paydo bo’lishini alohida qayd qilish kerak. Terisida, uni qurishdan himoya kiluvchi, shox lidermis qavati va shox tangachalar bor. Faqat o’pka orqa-i nafas oladi. Amfibiyalarga nisbatan nafas olish mexanizmini ancha yaxshi taminlovchi ko’krak qafasi bor. Varagi va rterial konuslar ancha differentsiyalangan. Uncha to’syi bo’lmasa ham, yurak qorinchasini chap va o’ng qismga bo’luvchi to’siq bor. Bu erdan amfibiyalardagi singari bitta emas, balki uchta mustaqil arteriya tarmog’i chikadi. Birok reptiliyalar baribir yuqori umurtqalilarning tu-an darajada tashkil topgan zvenosidir. Aorta yoylari sis-emasi ikkita bo’lgani tufayli ularning tana qismidagi arteriyalarda aralash qon bo’ladi, Termoregulyatsiya qilish qobi-iyati uncha yuqori emas. Tana temperaturasi doimiy emas. Masalan, ayrim kaltakesaklarda bedorlik vaqtida tana emperaturasi 14—32°S bo’ladi. Amfibiyalarga nisbatan reptiliyalar turi ko’p, turli-tunan va keng tarqalgan sinf. Hozirgi turlarining soni 6000 ga teng. Hozirgi reptiliyalar mezozoyda avj olib rivojlangan
S,u sinfning juda kichik qismini tashkil qilib, to’rt turkumdan iborat. Xartumboshlilar (Rhynchocephalia), gangachalishr (Squamata), timsohlar (Srocodilia), toshbatsalar Shelonia).