17.3 Material aylanma mablag’lar zahiralarining ortishi. Yalpi ichki mahsulot ko’rsatkichining ta’rifida uning 3 asosiy xususiyati ko’rsatilgan:
Yalpi ichki mahsulot ko’rsatkichi – oxiri iste’mol uchun ishlab chiqarilgan mahsulot qiymati bo’lib hisoblanadi, ya’ni YaIM hajmida oraliq iste’molning qiymati aks ettirilmaydi.
Yalpi ichki mahsulot ko’rsatkichi – oxirgi iste’mol uchun ishlab chiqarilgan mahsulot qiymati bo’lib hisoblanadi, ya’ni YaIM xajmida oraliq iste’molning qiymati aks ettiradi. O’zining mustaqil balansi hamda huquqiy shaxs maqomiga ega bo’lgan birlikka – iqtisodiy birlik deb yuritiladi.
Yalpi ichki mahsulot ko’rsatkichi xajmida asosiy kapitalning iste’moli ham aks ettiriladi.
17-Mavzu: Yalpi ichki mahsulot statistikasi Reja 17.1 Tovar va xizmatlarning sof eksporti. 17.2 Nominal va real yalpi ichki mahsulot. 17.3 Ayrim tarmoqlar mahsulotlari hajmini hisoblashning o’ziga xos xususiyatlari.
17.1 Tovar va xizmatlarning sof eksporti. Yalpi ichki mahsulot — umumiy qabul qilinish qisqartirilishi hamda makroiqtisodiy koʻrsatkich, bu bevosita har bir yilning oxirgi mollar va xizmatlar aks ettiruvchi bozor qiymati (yaʼni bevosita isteʼmol uchun moʻljallangan). Shuningdek, YIMA davlatlariqtisodiyot hududining hamma sohalarida isteʼmol qilish uchun yil davomida ishlab chiqarilgan hisoboti, milliy jihozlar ishlab chiqarish omillari ishlatilgan qatʼiy eksportning jamgʻarmalari hisoblanadi. Birinchi marta 1934-yilda Saymon Kuznets tomonidan bu tushuncha ilk bor taklif etilgan edi. YIM mavjud va belgilangan davlatlar ishlab chiqarishning izchilligini yillik hisobot sifatida dunyo iqtisodchilari qismlarga boʻlishadi. YIM ushbu yildagi narxlarning oʻsishini joriy narxlarga (nisbat berilmasdan) asoslanib dunyo bozorlarida belgilaydi. YIM (inqirozni toʻgʻri baholashligi bilan) narxlardagi oʻsish hususiyatini oldingisi yoki har qanday boshqasini yillik zahira taqsimotiga muhrlaydi. Har doim YIMga amaldagi mavjud mahsulotlar hisobga olinadi va qanday darajada mamlakatlarda ishlab chiqarishning oʻsishi mavjudligi bilan narxlarni YIM darajasi yordamida aniqlanadi. YIM yonida iqtisodiyot oʻz imkoniyatlarini toʻlaqonli sotilgan ishchi kuchini band etish barobarida qaytaradi. YIM imkoniyati — bu YIM bilan toʻlaqonli bandlik va iqtisodiyot imkoniyatini boshqa sohalardagi tadqiqotlar bilan oʻzaro va bevosita bogʻliqlik ahamiyatini oshiradi.[2] YIM mamlakatlar orasida zarurat chogʻida birja nuqtalarida har qanday milliy valyutada kursga hisoblanishi yoki horijiy valyutalar yordamida qiymatlashtiriladi. Bularni shunday qiymatlarga baholash uchun jahon bozorida Paritet Haridorlik qobiliyati (PHQ) (xalqaro qiyoslashni aniqligi yoki ortiqligini bilish uchun)taqdim etilgan. Bugun "Bozor qiymati" deb nomlanuvchi maʼlum miqdorda hisoblash yoki barqaror kattalikdagi mahsulotlar erkin jahon bozorida amal qila oladi.[3] Yalpi ichki mahsulot mamlakat iqtisodiy faoliyatining muayyan davr (oy, chorak, yil) davo
