tushiriladi hamda mikroskop va boshqa o‗quv qurollari maxsus joyga ko‗yiladi, ish
joyi tartibga keltiriladi.
Mikroorganizmlar uchun ozuqa muhiti. Mikrobiologiya fani ri-
vojlangan sari mikroorganizmlarni o‗stirish metodlari ham takomillashib
bormoqda. Lui Paster davriga qadar mikroorganizmlar
uchun oziq muhiti
sifatida qaynatilgan oziqlardan foydalanib kelingan bo‗lsa, Lui Paster va K.
Negeli oqsilsiz oziq muhitini qo‗llashni tavsiya etadi.
Robert Kox va F. Lyoffler qaynatma sho‗rva, pepton va osh tuzidan
foydalanishni tavsiya etadilar. Bunday oziq muhiti go‗sht-peptonli sho‗rva
bo‗lib, unga 1-2% quruq agar-agar qo‗shiladi. Agar-agar murakkab organik
modda (agaroza va agaropektindan iborat polisaxarid) bo‗lib, suvo‗tlardan
(agar-agar) olinadi. Tarkibida 70—75% Fe, 11-22% N
2
O, 2-4% kul, 0,4- 0,9%
umumiy azot, 0,03-0,09% ammiakli azot uchraydi. Agar-agarning asosini kalsiy
tuzlari, nordon efirlar, sulfat kislota va uglevod kompleksi - polisaxaridlar
(arabinoza, glyukoza, galaktoza va boshqalar) tashkil etadi.
Agar-agar 80-86°S da eriydi, 36-40°S da qotadi.
SHu xususiyati tufayli
mikrobiologiyada keng foydalaniladi. Oziq muhitini 3 gruppaga bo‗lish
mumkin:
1) oddiy yoki sodda oziq muhiti: go‗sht-peptonli sho‗rva, go‗sht-peptonli
agar va boshqalar;
2) maxsus tayyorlangan oziq muhiti: zardobli agar, zardobli sho‗rva, ivib
qolgan zardob,
kartoshka, qonli agar, qonli sho‗rva, assetik sho‗rva va assetik
agar va boshqalar misol bo‗ladi;
3) differensial diagnostik oziq muhiti: bu gruppaga 1) mik-roorganizmlarning
proteolitik xususiyatlarini aniqlash uchun go‗sht-peptonli jelatin; 2)
uglevodlarning fermentativ xususiyatlarini aniqlash uchun oziq muhiti (Giss
ozig‗i) misol bo‗ladi; 3)gemolitik xususiyatlarni aniqlash uchun oziq muhiti
(qonli-agar);
4) mikroorganizmlarning qaytaruvchanlik xususiyatini aniqlash uchun oziq.
5) o‗z tanasidagi ma‘lum moddalar sintezlay oladigan
mikroblar uchun oziq
va boshqalar misol bo‗ladi.
Hozirgi vaqtda ko‗p oziqlar quruq holda chiqarilmoqda, chunki ulardan
foydalanish ancha qulay. Mikroorganizmlarni o‗stirish uchun hozirgi vaqtda
oqsilsiz oziqlardan keng foydalaniladi. Bunday muhitda ko‗pchilik
geterotroflar va patogen mikroblar yaxshi o‗sa oladi.
SHunday oziqlar tarkibi murakkab bo‗lib, ko‗p komponentlardan tashkil
topadi. Prototroflar juda oz miqdorda uglevodlar va tuzlar bo‗lgan muhitda ham
o‗sa oladi. Auksotroflar esa o‗z ozig‗ida aminokislotalar va vitaminlar
bo‗lishini talab qiladi.
Oziq muhiti qattiq (go‗sht-peptonli agar, go‗sht-peptonli jelatin, chirigan
zardob, kartoshka, tuxum oqi), yarim suyuq (0,5% go‗sht-peptonli agar) va
suyuq (pepton suvi, go‗sht-peptonli bulon, shakarli bulon) bo‗ladi.
Laboratoriyada bakteriyalar probirkalarda, Petri kosachalarida va kichik shisha
idishlarda o‗stiriladi. Zich (qattiq) oziq muhitida bakteriyalar turli shakldagi
koloniyalar hosil qiladi: qirralari tekis, tekis bo‗lmagan, do‗ng, ichiga botgan,
yumaloq va hokazo.
Koloniyalarning diametri turlicha bo‗lishi mumkin (4-5mm bo‗lsa katta,
2-4mm bo‗lsa o‗rtacha, 1-2mm bo‗lsa kichik va 1mm dan kichik bo‗lsa mitti
koloniya deyiladi). Koloniyalarning rangi ham turlicha bo‗lishi mumkin, rangli,
rangsiz, quruq va shilimshiq va h.
5)
Sof va elektiv kulturalar. Bakteriyalarning
faqat bir turidangina
iborat bo‗lgan kultura sof kultura deyiladi. Sof holdagi kulturani ajratib olish
ancha mashaqqatli ish, lekin shunga qaramasdan bunday kulturaning ahamiyati
katta. CHunki sof holda ajratib olingan kulturada bakteriyalarning
morfologiyasi, fiziologiyasini, biologik xususiyatlari va rivojlanishini aniq
tekshirish imkoniyati yaratiladi. Sof kulturadan tashqari, elektiv kulturalar ham
ma‘lumdir. Elektiv kultura deb har xil turli mikroorganizmlar orasidan ayrim
bir turning rivojlanishi uchun sharoit yaratishga aytiladi. Masalan, Bac. subtilis
ning elektiv kulturasini shunday yaratish mumkin. Quruq pichandan 5-10g
olib, ustiga 200 ml suv quyiladi va ozgina oq bo‗rdan qo‗shib 15-30
minut
qaynatiladi. Sungra filtrlab, kichik kolbalarga oz-ozdan solinadi va og‗zini
paxta probka (tiqin) bilan berkitib, 25-30°S li termostatda o‗stiriladi.
Elektiv
oziq
muhiti
yordamida
tuproqdagi
ko‗p
turli
mikroorganizmlardan ayrim turlarni ajratib olish mumkin. Elektiv kulturalar
usulini birinchi marta Vinogradskiy ishlab chiqqan va nitrifikatorlarni
boshqa guruh mikroorganizmlardan ajratib olishga erishgan.
Dostları ilə paylaş: