2 – ma’ruza. Mikrobiologiya tadqiqodlarinining asosiy metodlari (2 s.) Reja 1

 Fiksirlangan bo‘yalgan preparat tayyorlash. 
Preparat suyuq yoki agarli oziqa muhitida o‗stirilgan ma‘lum yoshdagi 
bakteriya kulturasidan tayyorlanadi. Oziqa muhitlari tayyorlashning ko‗pdan-ko‗p 
retseptlari ishlab chiqilgan bo‗lib, ulardan ishlashga eng qulay va tayyorlashga osoni 
―pepton oziqa muhiti‖ deb shartli nomlangan oziqa muhitidir: 1gram litr 
vodoprovod suvida, pepton - 10, saxaroza yoki glyukoza - 2, K
2
NRO
4 
- 0,5, MgS0
4 
- 
0,5, NaCl - 0,5. Kattik oziqa muhiti olish uchun 15-20 g agar-agar solinadi. Qizitib 
eritilgan holda bu oziqa muhiti probirkalarga quyiladi va sterillanadi, qiyshaytiriladi 
va natijada "qiyshiq agar" hosil bo‗ladi. Qiyshiq agar yuzasiga bakteriya kulturasi 
ekiladi va u o‗ziga xos sharoitda o‗stiriladi va ko‗zga ko‗rinadigan holda o‗sgan 
bakteriyadan preparat tayyorlashda ishlatiladi. 
Mikroorganizmlar bilan ishlaganda ish joyi toza, begona narsalardan xoli, xar 
bir talabaning doimiy ish joyi bo‗lishi lozim. Har bir talaba dars boshlanishidan ilgari 
ish joyida quyidagilarni tayyorlashi kerak: mikroskop, spirtovka, narvoncha bilan 
vannacha (obzancha), buyum va qoplog‗ich oynalar, bakterial ilmoq, probirkalar 
uchun mo‗ljallangan shtativ, bo‗yoklar, imersion moy va preparat tayyorlashda 
ishlatiladigan reaktivlar hamda suv solingan kolba.
Surtma (mazok) tayyorlash. Buyum oynasiga tomizilgan bir tomchi suvga 
o‗rganilayotgan kulturaning biomassasidan ozgina solinadi va bakterial ilmoq bilan 
aralashtiriladi. Biomassaning ortiqcha qismi kuydirib tashlanadi. Hosil bo‗lgan 
kuchsiz loyqa buyum oynasi ustiga diametri 2sm doira shaklida tarqatiladi, gaz 
gorelkasi yoki spirtovka yaqinida isitiladi va havoda quritiladi va shu tarzda surtma 
tayyorlanadi. To‗g‗ri tayyorlangan surtmada bakteriyalar ayrim-ayrim bo‗lib, yupqa 
qatlam hosil qiladilar. 

---

9-rasm
10-rasm 
Fiksatsiya issiq yordamida (flambirlash) yoki kimyoviy usulda olib boriladi. 
Birinchi usulda preparat uch marta surtmasini alangaga qaratgan holda gorelka 
alangasidan o‗tkaziladi. Fiksatsiya qilinganda hujayralar o‗ladi va shishaga yaxshi 
yopishadi, tirik hujayraga qaraganda bo‗yalishi engillashadi. 
Preparat nordon yoki ishqoriy anilin bo‗yoqlari bilan bo‗yaladi. Nordon 
bo‗yoqlarda xromofor (rang beruvchi ion) - anion, ishqoriylarda esa kation bo‗ladi. 
Ishqoriy bo‗yoqlarga quyidagilar kiradi: moviy rang metilen, ishqoriy fuksin, siyoh 
rang gensian va boshqalar. Agar bo‗yoq filtr qog‗ozga avvaldan shimdirilgan va 
quritilgan bo‗lsa bo‗yash osonlashadi. Bir ikki minut davomida bo‗yalgandan so‗ng, 
bo‗yoq vodoprod suvi bilan yuviladi, filtr qog‗ozi bilan qoldiq suvlar shimdiriladi, 
so‗ngra mikroskopda ko‗riladi.