2. Dünyanın müasir siyasi xəritəsinin formalaşması mərhələsi İtaliyanln sənayesinin ümumi xarakteristikası

4. Finlandiya iqtisadiyyatının aparıcı sahələri

Finlandiya iqtisadiyyatı — Fransa, Almaniya və İngiltərə kimi digər Qərbi Avropa iqtisadiyyatlarına bənzər adambaşına düşən istehsal rəqəmi ilə yüksək sənayeləşmiş, qarışıq iqtisadiyyatdır. Finlandiya iqtisadiyyatının ən böyük sektoru 72,7 faizlə xidmət, ardınca 31.4 faizlə istehsal və saflaşdırma sənayesidir. İlkin istehsal sadəcə 2,9 faizi təşkil edir.

Xarici ticarətə gəldikdə, əsas iqtisadi sektor istehsalatdır. Ən böyük sənaye sahələri[6] elektronika (21,6 faiz), maşın, nəqliyyat vasitələri və digər mühəndis metal məhsullar (21,1 faiz), meşə sənayesi (13.1 faiz) və kimya məhsullarıdır. (10.9 faiz). Finlandiyada ağac və bir neçə mineral və şirin su ehtiyatı var. Meşə təsərrüfatı, kağız fabrikləri və kənd təsərrüfatı sektoru (vergi ödəyiciləri ildə təxminən 2 milyard avro xərcləyir) kənd sakinləri üçün siyasi baxımdan həssasdır. Böyük Helsinki bölgəsi, təxminən, ÜDM-nin üçdə birini təşkil edir. 2004-cü ildə OECD müqayisəsində, Finlandiyada yüksək texnoloji istehsal İrlandiyadan sonra ikinci yeri tutmuşdu. Bilik tələb edən xidmətlər ən kiçik və yavaş böyüyən sektorları — xüsusilə kənd təsərrüfatı və aşağı texnoloji istehsal — İrlandiyadan sonra ikinci yeri tutdu. İnvestisiya gözləniləndən aşağı idi. Ümumilikdə qısamüddətli perspektiv yaxşı idi və ÜDM artımı bir çox AB-dəki həmkarından üstün olmuşdur. Finlandiya, İsveç, Danimarka və İngiltərədən sonra Avropada 4-cü ən böyük bilik iqtisadiyyatına sahibdir.[8] Finlandiya iqtisadiyyatı Ümumdünya İqtisadi Forumunun qlobal informasiya texnologiyaları hesabatına görə, biznes sektoru, elmi istehsal və informasiya və rabitə texnologiyaları sahəsi ilə dövlət yardımı arasında razılaşdırılmış nəticələrə görə liderlik edir. Finlandiya dünya iqtisadiyyatına yüksək inteqrasiya olunmuşdur və beynəlxalq ticarət ÜDM-sinin üçdə birini təşkil edir.[10] Avropa İttifaqı Finlandiya ümumi ticarətin 60 faizini təşkil edir. Ən böyük ticarət axını Almaniya, Rusiya, İsveç, Birləşmiş Krallıq, ABŞ, Hollandiya və Çin arasındadır.[10] Ticarət siyasətini Finlandiyanın kənd təsərrüfatından başqa ənənəvi olaraq sərbəst ticarət tərəfdarları arasında olduğu Avropa Birliyi idarə edir. Finlandiya Avrozonaya qoşulan yeganə Skandinaviya ölkəsidir: Danimarka və İsveç ənənəvi valyutalarını qorudu, İslandiya və Norveç isə ümumiyyətlə AB üzvü deyillər.

Finlandiyalılar təxminən bölgəyə 2000 il əvvəl çatmağa başlayan Baltik bölgəsindən gələn mühacirlər ilə buz çağından sonra bölgəyə köçən əsl yerlilərin qarışığından gəlir. Dil baxımından isə, estonlar və macarlar ilə birlikdə finlər də fin-uqor dil ailəsinə mənsubdur.

Finlandiya 1155-ci ildə İsveç Krallığına daxil edilmişdir. İsveç hakimiyyəti altında olduğu 1809-cu ilə qədər sürən dövrdə qərb tərzində mühakimə, cəmiyyət idarəsi, siyasi sistem və ictimai xidmətlər sahələrində quruluşların təməlləri atılmışdır. Dünyəvi quruluşların yanında Katolik Kilsəsi və XVI əsrdəki islahatların XVIII əsrin sonunda, İsveç hakimiyyəti zəiflədikcə müstəqil Finlandiya fikri ortaya çıxmışdır. 1809-cu ildə Finlandiya, Rusiya imperiyasına aid Avtonom Çar Dukalığı olmuşdur. Finlandiya öz hüquq sistemini, inkişaf edən milli iqtisadiyyatını və ordu sistemlərini qorumuşdur. 1865-ci il tarixindən Finlandiya öz pul vahidi olan Markkanı çıxarmışdır. Parlamentar bir hökumət sistemi ilə hüququn üstünlüyünə söykənən bir hökumət inkişaf etdirmişdir. Beləcə Müstəqil Finlandiya yolunda əhəmiyyətli bir addım atılmışdır.

Oktyabr İnqilabı ilə Finlandiya müstəqilliyini elan etmək üçün 6 dekabr 1917-ci il tarixində imkan əldə etmişdir. Sovet Rusiya Hökuməti 31 dekabrda Fin müstəqilliyini tanımışdır. Qonşu dövlətlər və qərb xalqları tərəfindən də tanınma müəyyən müddətdə reallaşmışdır. Fransız sisteminə bənzəyən Finlandiya Konstitusiyası, 17 İyul 1919 tarixində qəbul edilmişdir.

SSRİ-nin Finlandiyaya 1939-cu ildə təşkil etdiyi hücumun ardından, bitərəf Finlandiya bir anda İkinci dünya müharibəsinin istəmədən iştirakcısına cevirilmişdir. Finlandiya 1939–1940 və 1941–1944-cü illəri arasında Sovetlər Birliyi və 1944–1945-ci illəri arasında Almaniya ilə döyüşmüşdür. Müharibənin sonunda Finlandiya torpaqlarının 10%-i ilə 100,000 insan itirmişdir. Bununla da vaxtı ilə dörd milyon əhalisi olan ölkə çox ağır itkilər vermişdir.

1944-cü ilin payızı Finlandiya üçün çox çətin keçmişdir. Döyüşdə itirilərək Sovetlər Birliyinə buraxılan Kareliya regionundakı 400.000 min insan ölkədəki başqa yerlərə yerləşdirilmişdir. Laplandiya böyük nisbətdə korlanmış və yenidən qurma məcburiyyətində qalınmışdır. Sovetlər Birliyi ilə edilən barış sazişi Finlandiyanin vaxtı ilə bir çox iqtisadiyyat mütəxəssisinin qeyri-mümkün gördüyü həcmdə döyüş təzminatı ödəməsinə səbəb olmuşdur.

Finlandiya bütün bu çətinliklərin öhdəsindən gəlmişdir. Qitədən İkinci dünya müharibəsinə qatılan bütün Avropa ölkələrindən yalnız Finlandiya xarici birliklər tərəfindən işğal edilməmişdir və ən əhəmiyyətlisi Fin demokratiyasına toxunulmamışdır. 1947-ci ildə Paris Sülhü çərçivəsində, Finlandiya Sovetlər Birliyinə döyüş təzminatı ödəmək və müəyyən bir torpaq parçasını buraxmaq məcburiyyətində qalmışdır.

1962-ci ilin sentyabrında SSRİ Finlandiyaya 50 illiyə Saymen kanalının sovet hissəsini icarəyə verdi. 1975-ci ildə Finlandiyanın paytaxtı Helsinkidə 35 dövlətin iştirakı ilə keçirilən müşavirədə Finlandiyanın da üzv olduğu ATƏT yaradıldı. 1995-ci ildə Finlandiya Avropa İttifaqına üzv oldu.