2-mavzu: Korxona mustaqil xo‘jalik yurituvchi bozor sub’ekti. Reja

K _iqQ _m/Q _k,
Bunda:K _m- mahsulot ishlab chiqarish ixtisoslashganlik darajasi (koeffitsienti);
Q _m - korxonada mahsulot chiqarish hajmi;
Q _k –mahsulot ishlab chiqarish optimal yoki mumkin bo‘lgan minimal ko‘lami (razmer).
Ishlab chiqarishning optimal ko‘lamini ixtisoslanganlik darajasini aniqlashda asos sifatida qo‘llash, ko‘rsatkichlarni ko‘pligini bartaraf qiladi. Tavsiya qilinayotgan ko‘rsatkich har bir mahsulot xususiyatini hisobga oladi.
Bir necha mahsulotlar ishlab chiqaradigan korxonalar uchun ixtisoslashganlik darajasi, hamma mahsulotlar bo‘yicha va mahsulot hajmi dasturidagi ularning salmog‘i bilan ixtisoslanganlik koeffitsientlari orqali aniqlanadi.


3. Korxonalarni kombinatsiyalashuvi.


Kombinatsiyalash- ishlab chiqarishni umumlashtirishning bir shakli bo‘lib, bir korxona doirasida sanoatning bir yoki bir necha tarmoqlarining o‘zaro aloqador har tur ishlab chiqarishini texnologik jihatdan bir-biriga qo‘shilishidan tashkil topadi. Masalan, kombinatlar har xil ko‘rinishdagi metalurgiya mahsulotlari – ruda, cho‘yan, po‘lot, prokat, chiqaradi, bular esa har xil ishlab chiqarishga ta'lluqli – temir ruda, cho‘yan qo‘yish, po‘lat eritish va boshqalar. Kombinatsiyalash - ishlab chiqarishni jamoa tashkil etilishining iqtisodiy samarali shakli. Uning iqtisodiy samaradorligi mehnat vositalari, mehnat predmeti va ishchi kuchidan ratsional foydalanishga asoslanadi.
Kombinatsiyalashgan ishlab chiqarishlarda mehnat qurollaridan shiddatliroq foydalanish, birinchi navbatda ishlab chiqarish jarayonlarining uzluksizligining yuqori darajasini ta'minlaydi. Ishlab chiqarishni kombinatsiyalashda xomashyodan kompleks foydalanish, hamda yakka korxonalarda ishlatilmaydigan chiqindi va ikkinchi darajasi resurslardan foydalanish hisobida mehnat predmetlaridan ratsional foydalaniladi.
Kombinatsiyalashning rivojlanishi jonli mehnatdan eng ko‘p ratsional foydalanishga, mehnat unumdorligining o‘sishiga ko‘maklashadi. Bu kombinatsiyalashgan korxonalarda ishchilarning ma'lum qismi bir emas bir necha mahsulotni ishlab chiqarishda qatnashishini yuzaga keltiradi.
Kombinatsiyalashgan ishlab chiqarishlarda jonli va mahsulotga aylantirilgan mehnatdan yaxshi foydalanish, materialga va kapital talabchanlikni pasaytirish natijasilarida mahsulot tannarxining pasayishiga yordam beradi.


Kombinatsiyalashning vertikal, gorizontal va aralash tushunchalari mavjud.