2-mavzu. Sportning nazariy asoslari. Reja: Sportchini tayyorlash tizimi

Doping - nazoratini tashkil qilish va o‘tkazish tartibi 
Doping - nazorati man yetilgan dori - darmonlarni (dopinglarni) sportchilar tomonidan 
qabul qilinishi oldini olishga yo‘naltirilgan tadbirlar kompleksi dasturining bir qismi 
hisoblanadi.  
Doping nazoratida bajariladigan ishlar tartibi quyidagi bosqichlardan iborat: tekshirish 
uchun biologik namunalar olish, olingan namunalarni fiziko- ximiyaviy o‘rganish va xulosalarni 
rasmiylashtirish, buzg‘unchilarga kerakli jazolar qo‘llash.
Musobaqa vaqtida sportchi tartibga ko‘ra doping- nazoratidan o‘tish lozimligi haqida 
bildirish xati oladi. Doping - nazoratini qat’iy ravishda g‘oliblar 1,2,3 - o‘rinlarni yegallaganlar, 
hamda bir yoki bir nechta sovrinli o‘rinlarni, yegallamaganlar qur’a buyicha tanlab olingan. 
Musobaqa uyinlaridan bir dorivorlar o‘zining tarkibida oz bo‘lsada man yetilgan 
moddalarni tutish mumkin, jumladan solutan. Reglament bo‘yicha doping - nazorat tekshirish 
o‘tkazishiga A- namuna ishlatiladi, shu bilan birga tekshirish biologik namuna olingandan so‘ng 
3 sutkadan keyin kech qoldirmasdan o‘tkazilishi lozim. Taqiqlangan dorivorlar topib olingan 
holda V - namuna ham ochilib tekshiriladi.

---

V- namunani ochishda sportchining o‘zi yoki uning vakolatlik jinsi qatnashishi 
mumkin. Agarda V- namunada taqiqlangan moddalar topilsa, sportchiga tegishli jazo 
sanksiyalari qo‘llaniladi. Bordi- yu
V- namuna taqiqlangan moddalar borligi tasdiqlanmasa u holda A - bionamunasining 
tekshirish natijalari bekor qilinib sportchiga hech qanday jazo sanksiyalari qo‘llanilmaydi.
Sportchining doping nazoratidan o‘tishdan bosh tortishi yoki uning natijalarini 
qalbakilashtirish natijalarini buzibko‘rsatishga yo‘naltirilgan barcha manupulyasiyalarni o‘z 
ichiga oladi. Jumladan, siydikni almashtirib qo‘yish imkoniyatlarini (katetirizasiya va siydik 
pufakchasiga taqiqlangan preparatlardan xolis bo‘lgan sun’iy yoki tabiiy boshqa siydikni 
yuborish: mikro koteyinlardan foydalanish: dopinglarni idinfikasiyasini qiyinlashtiradigan 
aramatik birikmalarni yuborish yoki qo‘shib qo‘yish va x.k). Taqiqlangan manupulyasiyalarga 
ba’zi bir xirurgik operasiyalar ham kiritiladi jumladan, teri ostiga yo‘ldosh to‘qimasini tikib 
qo‘yish.
Dopinglarni aniqlash uchun qo‘llanilayotgan siydik bionamunalarni tekshirish fiziko - 
ximiyaviy uslublari (xromatagrafiya, masspektromitriya, radioimmunitet analizi, immunaferment 
analizi va x.k) juda kam yuqori darajada sezgir va doping darmonlar va ularning hosilalarini 
kompyuter yordamida idenfikasiya qilishni o‘z ichiga oladi. Bunday uslublar juda kam yuqori 
aniqlik bilan sportchilarni keyingi hafta yoki keyingi oy mobaynida qabul qilgan doping 
moddalarni qoldiqlari yoki ularning parchalanish maxsulotlarini aniqlab bera oladi. Bulardan 
tashqari, shunday metodlar ham borki, ular yordamida "qon dopingi" deb atalmishsportchiga 
o‘zining boshqa kishining qonini musobaqa oldidan qo‘yilganini hech bir xatosiz aniqlash 
mumkin.