2-Мавзу: Юридик шахсларни соликка тортиш тизими

To’g’ri soliqlar:
- Yuridik shaxslardan olinadigan daromad solig’i
- Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i
- Yuridik shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqlar
- Jismoniy shaxslarning mol-mulniga solinadigan soliqlar
Egri soliqlar mahsulot (ish va xazmat)larni narxidan qimmatga, ustiga qo’yib sotish orqali davlat xazinasiga kelib tushadigan mablag’lardir. Egri soliqlarning to’lovchilari mahsulotlarni yuklab yuboruvchilar hisoblanadi. Quyidagilar egri soliqlar bo’lib hisoblanadi. Egri soliqlarning ijoboy tomoni shundaki, ular mamalakatda ishlab chiqarilgan mahsulotlarning respublikadan tashqariga chiqib ketishini chegaralaydi, mamlakat ichida tovarlarning serob bo’lishiga yordam beradi.
Egri soliqlar:
- Qo’shilgan qiymat solig’i
- Aksiz solig’i
- Bojxona boji
- Jismoniy shaxslarning transport vositalari uchun benzin, dizel yonilg’isi va gaz ishlatganlik uchun soliq
Egri soliqlarning ijobiy tomoni shundaki, ular mamlakat ishlab chiqarilgan mahsulotlarning respublikadan tashqariga chiqib ketishini cheralaydi, mamlakat ichida tovarlarning serob bo’lishiga yordam beradi.
To’g’ri va egri soliqlar yagona soliq tizimini tashkil etadi. Ularning davlat byudjetiga hissalari tahminan bir-birlariga yaqindir. Masalan, to’g’ri soliqlarning hissasi 2007 yilda 44,8%ni, to’g’ri soliqlarning hissosi 47,4%ni tashkil kilgan.
Savol bo’yicha ma’ruza jarayoni davrida talabalarga beriladigan savollar

1. 
   Oborotdan olinadigan soliqlar deganda qaysi soliqlarni tushunasiz?
   
2. 
   Daromardan olinadigan soliqlar qaysi soliqlar kiradi?
   
3. 
   Egri soliqlar deb nimani tushunasiz?
   
4. 
   To’g’ri soliqlarga qaysi soliqlar kiradi?
   

1.4. Soliq tizimining hukukiy asoslari. Soliq to’lovchilarning huquq va majburiyatlari

Soliq tizimining huquqiy asoslari va soliq solish prinsiplari
Mamlakatatimizda soliq tizimining huquqiy asoslari, soliq to’lovchilarning huquq va majburiyatlari, soliq ishlarini yuritish tartib-qoidalari va soliqlar hakidagi qonun qoidalarining talablarini bo’zganlik uchun javobgarlik Soliq kodeksi va boshqa qonun xujjatlari orqali tartib solinadi. Agar O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida O’zbekiston Respublikasining soliq to’g’risidagi Qonun xujjatlarida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo’lsa, unda xalqaro shartnoma qoidalari qo’llaniladi.
Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi bilan belgilanadi, o’zgartiriladi yoki bekor qilinadi. Mamalakatimizda soliq solish masallariga daxldor bo’lgan Normativ – Huquqiy xujjatlar Soliq Kodeksi qoidalariga mos holda bo’lishi kerak. Agar Normativ–Huquqiy xujjatlar qoidalari Soliq kodeksi qoidalariga mos bo’lmagan yoki farq qilgan tag’dirda, faqat soliq kodeksi qoidalari qullaniladi.
Soliq solish soliq majburiyatlari yuzaga kelgan paytda amalda bo’lgan qonun xujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.
Soliq to’g’risidagi Qonun xujjalari soliqqa tortish prinsiplariga asoslanadi.
Soliq solish prinsiplari soliq kodeksining 5-moddasi aks ettirilgan. Bular soliq solishning prinsiplari (tamoyillari) bo’lib hisoblanadi.