2 Mazkur majmuada “Fan va texnika” faniga doir me’yoriy ta’minot (o‘quv dasturi, ishchi fan dasturi), ta’lim texnologiyalari o‘z aksini topgan. Ushbu o‘quv-uslubiy majmua oliy ta’lim muassasalarining professor- o‘qituvchilari uchun tavsiya

Klavdiy Ptolomey
rahbarlik 
rolini o`ynagan. U «Geografiya» nomli asar yozgan. Ammo Ptolomey astronomiya 
soxasida Aristrax–Samosskiyning ajoyib ilmiy muvaffaqiyatlaridan va mavjudotni 
tushunishda u kashf etgan geliotsentrik nazariyani qabo`l qilishdan bosh tortgan. 
Buning urniga u quyosh sistemasining markazi Er, Quyosh va osmondagi boshqa 
jismlarning hammasi er atrofida aylanadi degan nazariyani taklif etgan. Bu xato 
nazariyani Aleksandriyalik olimlar ham qabo`l qilishgan. eramizning III asrida Rim 
imperiyasida astrologiya mashhur bo`lgan. Buni ular Mesopatamiyadan uzlashtirgan. 
Eramizning IV – V asrlaridagi antik madaniyat va fan arboblari uning 
tushkunlikka yuz tutishining oldini ola bilmagan bo`lsalarda, ularning zur berishi 
tufayli bu hazina kelgusi avlodga meros bo`lib qolgan.
Aniq fanlarning rivojlanish tarixi boshqa fanlar kabi kishilik jamiyatining 
rivojlanish tarixi bilan mustahkam bog'langan. Matematik tushunchalarning kelib 
chiqishi va uning rivojlanish tarixi, fanlar tizimida matematika fanining tutgan o'rni 
kabi asosiy masalalardan biridir.
Matematik tushunchalar dastlab qayerda vujudga kelgan degan masalani to'la-
to'kis hal qilish murakkab masalalardan biri bo'lsa ham, ayrim manbalarga asoslanib, 
ba'zi xulosa-lar chiqarish mumkin. 
Qadimgi yunon tarixchilari 
Gerodot
(m.a. V asr) va Diodor Sisiliyskiy (m.a. 60-
yillar)ning bizgacha yetib kelgan ma'lumotlarida, geometriya dastlab Misrda rivojlana 
boshlagan. 
Kishilik jamiyatida fan va madaniyat rivojlanishi tarixini o'rganishda turli 
qarashlar mavjud bo'lib kelgan. 
Arxeologlar qadimiy ehromlar turidagi, Misr podshohlari va kohinlari ko'milgan 
maqbaralarning ichkari xonalaridan behisob tilla buyumlar va qimmatbaho toshlar 
orasida nayga o'xshatib o'ralgan to'q jigarrang qog'ozlarni topdilar. Bo`lar – 
iyerogliflar chizilgan papiruslardir. Turli mamlakatlar olimlari bu topilgan yozuvning 
sirini bilishga necha yuz yillab urinib ko'rdilar va, nihoyat, bu yozuv-larda 
matematikaga oid ma'lumotlar bitib qoldirilganligini aniqladilar. 
Matematika tarixi sohasida hozirgacha erishilgan muvaffaqiyatlar bizga 
geometriyaning fan sifatida rivojlanishi Qadimgi Yunonistondan boshlanganligini 
isbotlaydi. Lekin qadimgi dunyo xalqlari geometrik tushunchalari qay darajada 
rivojlanmasin, geometriyani ular 
Yevklid
ning “Negizlar” asaridagidek tizimiga solib, 
bir formaga keltira olmaganlar. Geometriya tarixi qadimgi dunyoning uzoq 
o'tmishdan boshlanadi. Eramizdan oldingi va keyingi bu haqdagi ma'lumotlar, 
masalan. Yunon tarixchisi Gerodot (484-425), Ksenofan (430-385), Yevdem (m.a. IV 
asr), Plutarx (50-120), Diogen Laersiy (III asr), Proql (410-485) va boshqalar 
keltirgan ma'lumotlarga qaraganda, geometrik ma'lumotlar Misr va Shumer-Bobildan 
Qadimgi Yunonistonga o'tgan. 
Qadimgi Yunonistonda aniq fanlar falsafa fani bilan birgalikda rivojlandi. Lekin 
falsafa bilan bog'lanish Platon davrida geometriyani amaliy masalalardan ajratib 

---

14 
qo'ydi va faqat Arximedgina turmush talabiga muvofiq geometriyaning nazariy 
tuzilishini amaliyot bilan bog'ladi. Eramizdan ilgari VII-III asrlarda Qadimgi 
Yunonistonda geometriya sohasida juda ko'p materiallar to'plandi va uni tizimiga 
solish hamda qat'iy tizimga keltirish zarurati tug'ildi. Pifagorning shogirdi