21-ma’ruza:
Sinxron generatorning turlari, sinxron mashinalarning tuzilishi ishlash
prinsipi.
Sinxron generatorlarning tavsifi
Avtonom yuklanishda ishlovchi sinxron generatorning
asosiy tavsifi salt yurish, tashqi,
rostlama va qisqa tutashuv tavsifi hisoblanadi.
Salt yurishning tavsifi (XXX) 4.32-rasmda ko’rsatilgan. U 4.4.§ da batafsil ko’rsatilgan.
Salt yurishning tavsifi boshlang’ich to’g’ridan to’g’ri qism OA ga ega, qachonki, magnitli zanjir
to’yingan bo’lmasa. Mashina o’z yaqinidagi nominal miqdordagi EYUK dan to’yinadi. XXX
cho’qur to’yinishda yana chiziqliga aylanadi. XXX bo’yicha yakor cho’lg’ami va qo’zg’atish
cho’lg’ami oralig’ida o’zaro induktivlikni aniqlash mumkin.
O’zaro induktivlik to’yingan va to’yinmagan miqdorga ega va EYUK ning qo’zg’atish
tokiga bo’lgan munosabati kabi aniqlanishi mumkin.
4.32-rasm. Sinxron generatorning salt yurish tavsifi.
Tajriba usuli bilan salt yurish tavsifi aylanishning doimiy nominal chastotasida
I
f
o’zgarishida va uzilgan yakor cho’lg’ami (
I
a
=0). Salt yurishning tavsifini tadqiq qilishda dastlab
ko’tariluvchi tarmoqni keyin esa
I
f
kamayishida pasaYuvchini qurishadi. Hisoblashda o’rta egri
chiziqdan foydalaniladi.
Sinxron mashinalarda gisterezis (kechikish) o’z o’rniga ega bo’lib,
bunda rotorning
magnitsizlanishi tufayli va rotor po’lati bo’yicha o’zgarmas qo’zg’alish oqimi qisqa tutashadi.
Sinxron generatorning tashqi tavsifi U=
f
(I
a
)
ua
bog’liqligi bilan aytilib,
n= const
holatida
cos
=const
, o’zgarmas tokda qo’zg’atishni
olib tashlash I
l
=
const
4.33.-rasmda sinxron
generatorning bir nisbiy bo’lgan R aktiv, L induktiv va S sig’im
Yuklamadagi tashqi tavsifi
ko’rsatilgan. Mashinaning ichki qarshiligi va z
a
=r
a+
ix
qa
yakorning ko’ndalang reaksiyasi ta’siri
oqibatida
aktiv Yuklanish Yuklanish I
a
tokining oshishi bilan generatorning chiqish kuchlanish
kamayadi.
Induktiv yuklamada kuchli magnitsizlantirish harakatida yakorning bo’ylama
reaksiyasining tashqi tavsifi toza induktiv yuklanishda aktiv yuklanishda
tashqi tavsifiga
nisbatan past bo’ladi. Sig’imli yuklanishda magnitsizlantirilgan yakorning reaksiyasi generator
chiqishidagi kuchlanish yuklanish oshishi bilan u ham oshib boradi.
4.33-rasm.Sinxron generatorning tashqi tavsifi
Mashinaning ichki qarshiligini protsentda ifodalash yuklanish qarshiligiga nisbati bo’yicha
odatda uncha katta bo’lmagan nisbat tuziladi, shuning uchun
yakorning reaksiyasi aktiv
yuklanishda induktiv qarshlikni hisobga olmagan holda yakor cho’lg’amining tarqalishi ham
deb hisoblash mumkin. Uncha katta bo’lmagan mashinalarda yakorning ko’ndalang
reaksiyasi(toza aktiv tok) uncha katta bo’lmagan sig’imdagi yuklanish mavjud bo’ladi,
mashinaning yakori cho’lg’amida konpensatsiyalangan induktiv qarshilik tarqalishi.
U
nom
sinxron generatorning kuchlanishini nominal o’zgarishi qo’zg’atish
toki noldan nominalgacha
o’zgarmaganda hosil bo’ladigan kuchlanishdagi o’zgarishga aytiladi. (4.34 rasm)
Qoida bo’yicha generatorlar
bo’lganda kechikuvchi tokda ishlaydi.
U
nom
odatda 20-30 % ga teng bo’lib,
U
nom
qancha katta bo’lsa x
d
shuncha katta bo’ladi.
U
nom
ni GOST hech qachon cheklamaydi.
Rostlanma tavsif – o’zgarmas kuchlanishda yakor tokidan qo’zg’atish tokiga bog’liqligi