24-ma’ruza. Elektron hujjat aylanish tizimlari reja

Elektron raqamli imzo - elektron hujjatdagi mazkur elektron hujjat axborotini elektron raqamli imzoning yopiq kalitidan foydalangan holda maxsus o‘zgartirish natijasida hosil qilingan hamda elektron raqamli imzoning ochiq kaliti yordamida elektron hujjatdagi axborotda xatolik yo‘qligini aniqlash va elektron raqamli imzo yopiq kalitining egasini identifikatsiya qilish imkoniyatini beradigan imzo;
Elektron raqamli imzo - xabar yoki hujjat yaxlitligini va muallifining xaqiqiyligini tekshirishda qo‘llaniladigan va shaxs imzosini to‘laligicha o‘rnini bosa oladigan hujjatga tegishli isbotdir. U axborot – kommunikatsiya tizimlari orqali uzatilayotgan hujjatlarni va axborotlarni haqiqiyligini tekshirishda qo‘llaniladi.
Elektron raqamli imzodan muhr o‘rnida ham foydalanish ham mumkin, bunda faqat va faqat hujjatga tegishli elektron raqamli imzo hujjatdagi barcha o‘zgarishlarni yoki o‘zgartirishlarni ko‘rsatib beradi. Buning uchun elektron raqamli imzo yuridik shaxs nomiga, ya’ni kompaniya va tashkilotlar nomiga ro’yxatdan o‘tkaziladi.
Deyarli har bir hujjat elektron shaklga o'tkazilishi mumkin. Odatda, kompaniyalar elektron shartnomalar, yo'l varaqalari, turli hisob-fakturalar, hisobotlar va boshqalarga o'tmoqda.
Elektron hujjatlar rasmiylashtirilmagan hujjatlar va rasmiylashtirilgan hujjatlarga bo'linadi.
Rasmiylashtirilmagan hujjatlar - xatlar, shartnomalar, ishonchnomalar, texnik hujjatlar va boshqa hujjatlar, ular davlat tomonidan qat'iy tartibga solishdan ozod qilinadi.
Rasmiylashtirilmagan elektron hujjatlar har qanday formatda bo'lishi mumkin: doc, xlsx, pdf, jpg va boshqalar, rasmiylashtirilgan hujjatlar esa faqat xml kengaytmali fayl shaklida bo'lishi mumkin.
Elektron hujjat aylanishi nima
Oddiy so'zlar bilan gapiradigan bo'lsak , elektron hujjat aylanishi birja hisoblanadi elektron hujjatlar bo'ylab mahalliy tarmoq, Internet yoki boshqa kanallar. Elektron hujjat aylanishi tashkilot ichida ham, kompaniyalar o'rtasida ham amalga oshirilishi mumkin.
Elektron hujjat aylanishi nafaqat hujjatlarni almashish, balki qog'oz tashuvchilardan foydalanmasdan ishni tashkil qilish imkonini beradi: hujjatlarni qidirish, hisobotlarni tuzish, arxivlash va boshqalar. Bir kompaniya boshqa elektron hujjat yuboradi. Qabul qiluvchi uni bir necha soniya ichida shaxsiy kompyuterida oladi. Bu vaqtda operator hujjat tasdiqlangan elektron imzoni va hujjat formati qonun talablariga muvofiqligini avtomatik tekshirishni amalga oshiradi. Statuslar yordamida jo'natuvchi hujjat qanday harakatlanayotganini ko'rishi mumkin.