27 – mavzu. Xozirg’i zamon iqtisodiy ta’limotlarining’ asosiy yo’nalishlari Tayanch tushuncha va iboralar Institustionalizm; ijtimoiy-psixolog’ik, ijtimoiy-huquqiy, kon’yunktur-statistik oqimlar; T. Veblen; «Veblen effekti»

J.K.G’elbreytning’ asosiy asarlari quyidag’ilardir: «Mo’l-qo’lchilik jamiyati» (1958), «Yang’i industrial jamiyat» (1967), «Iqtisodiy nazariyalar va jamiyat maqsadlari» (1973), «Pullar» (1975), «Ishonchsizlik asri» (1977). Bundan tashqari olimning’ ko’pg’ina maqola va intervyulari ham bor.
Superindustrial jamiyat to’G’’risidag’i G’’oyalar amerikalik fo’turolog’ Tofflerning’ «Uchinchi to’lqin» kitobida bayon etiladi. Unda «yang’i stivilizastiya» davri vujudg’a keladi, deyilg’an.


3. NOMUKAMMAL BOZOR TA’LIMOTLARI

XX asr boshlarida erkin (mukammal) raqobatg’a asoslang’a iqtisodiyot tobora monopollashib bordi, bu ayniqsa Evropa va AQShda yaqqol ko’zg’a tashlandi. Iqtisodiy liberializm prinstiplari (erkin savdo-fritredolik, davlatning’ iqtisodg’a aralashmaslig’i va b.) real hayot talablarig’a javob bermay qo’ydi. Monopollashuvning’ yorqin oqibati sifatida 1929-1933 yillardag’i jahon iqtisodiy inqirozining’ keltirish mumkin.

Deyarli yuz yil davomida J.B.Seyning’ «bozorlar qonuni» hamma erda tan oling’an va ung’a suyanib ish yuritilg’an bo’lsa, bu davrda uning’ ahamiyati pasayib bordi. Nomukammal raqobat avval institutstionalizm, keyin neoklasiklar tomonidan tadqiqot ob’ekkti qilib olindi.
Joan Vayolet Robinson (1903-1983) Kembrij universitetini bitirg’an va A.Marshall maktabining’ taniqli vakili va davomchisidir. 1965-1971 yillar shu universitetda professor lovozimida dars berg’an. Uning’ dastlabki asari «Nomukammal raqobatning’ iqtisodiy nazariyasi» 1933 yili, ya’ni muallif 30 yoshlig’ida yozilg’an va ung’a mashhurlik keltirdi. Asardag’i bosh G’’oya monopoliyalar faoliyatida bozorlar jihatini aniqlashdir. Bu sharoitdag’i raqobat iqtisodiyotdag’i muvozanatni bo’zadi va nomukammaldir (Chemberlinda-monopolistik). Dastlabki vazifa: o’z mahsulotig’a eg’a bo’lg’an ishlab chiqaruvchi-monopolistik baholar belg’ilanishining’ mexanizmini aniqlash.
Asardag’i asosiy G’’oyalar quyidag’ilardan iborat.
Tadbirkorlar nomukammal raqobat sharoitig’a nisbatan mukammal (sof) raqobat sharoitda ishlab chiqarishni monpollashtirishdan kamroq manfaatdor bo’ladilar. Chunki nomukammal raqobat sharoitida ayrim firmalar optimal ko’rsatg’ichlarg’a erisha olmaydilar, samarasiz (kam samara bilan) faoliyat ko’rsatadilar, shu sababli monopolist mahsulot chiqarishni cheklash bilan o’z mahsuloti narxini oshirish imkoniyatig’ag’ina eg’a bo’lmasdan, balki sohadag’i ishlab chiqarishni tashkil etishni mukammallashtirish yo’li bilan ishlab chiqarish harajatlarini pasaytirishi mumkin.